เมื่อ บวรศักดิ์ อุวรรณโณ รองนายกรัฐมนตรีฝ่ายกฎหมาย ย้ำว่าไทม์ไลน์การยุบสภาฯ ของ ‘รัฐบาลอนุทิน’ ยังเป็นไปตามกำหนดการเดิม คือยุบสภาในวันที่ 31 มกราคม 2569 เพื่อเดินหน้าสู่การเลือกตั้งใหม่พร้อมการทำประชามติในวันที่ 29 มีนาคม 2569 โดยคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) จะเป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนการเลือกตั้งดังกล่าว
แสวง บุญมี เลขาธิการ กกต. ยืนยันกับสื่อมวลชนอีกครั้งในวันนี้ (30 ตุลาคม) ว่า ไม่ว่าการยุบสภาฯ จะเกิดขึ้นเมื่อใด สำนักงาน กกต. ก็มีความพร้อมดำเนินการจัดการเลือกตั้ง สส. ในวันเดียวกับการใช้สิทธิออกเสียงประชามติ ซึ่งถือเป็นครั้งแรกของประเทศไทย อย่างไรก็ตาม ยังไม่สามารถยืนยันในกรอบเวลาใดๆ ได้ เพราะ กกต. ไม่ใช่ผู้ริเริ่ม
“ถ้าดูตามข่าว เราคงเข้าใจตรงกันว่าเป็นสถานการณ์ปลายปิด วันเลือกตั้งเหมือนถูกกำหนดไว้ล่วงหน้าแล้ว เพราะผู้มีอำนาจได้ประกาศเจตนารมณ์ไว้ล่วงหน้า อีกประมาณ 5 เดือน รัฐสภาจะมีเวลาเท่าไรในการจัดทำประเด็นเพื่อถามประชามติ ส่งให้คณะรัฐมนตรี (ครม.) แล้ว ครม. จึงส่งให้ กกต.” แสวงกล่าว
THE STANDARD สรุป 7 ประเด็นสำคัญจากการแถลงข่าวโดยเลขาธิการ กกต. เรื่องการเลือกตั้งพร้อมจัดทำประชามติ ที่แสวงเองก็ยอมรับว่า “จะเป็นงานที่เพิ่มขึ้นสำหรับทุกฝ่าย”
1. เป็นการทำประชามติครั้งที่ 3 แต่เป็นครั้งแรกที่จัดพร้อมวันเลือกตั้ง
การทำประชามติที่กำลังจะเกิดขึ้นนี้ จะถือเป็นการทำประชามติเกี่ยวกับการแก้ไขรัฐธรรมนูญครั้งที่ 3 ของประเทศไทย นับจาก 19 สิงหาคม ปี 2550 และต่อมาในวันที่ 7 สิงหาคม ปี 2559 อย่างไรก็ตาม การลงมติพร้อมกับการเลือกตั้ง สส. ยังไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนในประเทศไทย
2. กรอบเวลาที่ กกต. มีในการดำเนินการ
ตามพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ว่าด้วยการออกเสียงประชามติฉบับใหม่ ที่มีผลเมื่อ 22 ตุลาคมที่ผ่านมา กกต. จะมีเวลาดำเนินการไม่น้อยกว่า 60 วัน และไม่เกิน 150 วัน
อย่างไรก็ตาม แสวงเน้นย้ำว่า กกต. ร้องขอเวลาอย่าง ‘75 วัน’ ในการบริหารจัดการ ตลอดจนเผยแพร่ข้อมูลให้ประชาชนรู้และเข้าใจ ก่อนเดินเข้าคูหาทำประชามติ
แสวงอธิบายว่า กกต. ต้องจัดทำเอกสารส่งไปยังบ้านเรือนประชาชนเพื่อให้ศึกษาล่วงหน้าอย่างน้อย 30 วัน ก่อนวันทำประชามติ เพื่อให้เข้าใจข้อมูลอย่างครบถ้วนเพียงพอก่อนใช้สิทธิ ซึ่งจำเป็นต้องรอรัฐสภาเป็นผู้จัดทำและส่งมาให้ กกต. จัดพิมพ์ โดยข้อมูลดังกล่าว “ไม่ควรจะมากเกินไป” และต้อง “ไม่ชี้นำ” ความคิดของประชาชน
หากนับย้อนขึ้นมาจาก 75 ที่ กกต. วางเงื่อนไขไว้ เท่ากับว่า รัฐสภาและรัฐบาลจะต้องส่งเอกสารข้อมูล รวมถึงคำถามประชามติ มายัง กกต. ภายในวันที่ 13 มกราคม 2569 หรืออย่างช้าที่สุดไม่เกินวันที่ 28 มกราคม 2569 เพื่อให้ทันกรอบเวลา 60-150 วัน ที่กฎหมายประชามติกำหนด
3. ใช้หน่วยเลือกตั้งเดียวกันได้ แต่ต้องมี 6 กระดานนับคะแนน
พ.ร.บ. ว่าด้วยการออกเสียงประชามติฉบับใหม่ อนุญาตให้สามารถใช้หน่วยเลือกตั้งเดียวกันในการเลือกตั้งและการทำประชามติได้ ซึ่งต่างจากฉบับเดิม
อย่างไรก็ตาม ในการนับคะแนนนั้น เลขาธิการ กกต. ยืนยันว่า จำเป็นต้องมีกระดานนับคะแนนแยกออกจากกันโดยจำนวนเท่ากับหัวข้อที่ถามประชาชน อย่างน้อย 6 ประเด็น ได้แก่
ผลคะแนน สส. แบบแบ่งเขต, ผลคะแนน สส. แบบบัญชีรายชื่อ, ประชาชนเห็นชอบให้มีรัฐธรรมนูญฉบับใหม่หรือไม่, ประชาชนเห็นชอบกับวิธีการจัดทำรัฐธรรมนูญใหม่หรือไม่, ประชาชนเห็นว่าควรยกเลิก MOU43 หรือไม่ และประชาชนเห็นว่าควรยกเลิก MOU44 หรือไม่
4. สร้างความเข้าใจให้ประชาชน
ในห้วงเวลา 75 วันที่ กกต. ร้องขอ จะมีเรื่องสำคัญที่ต้องดำเนินการ นอกจากการจัดเตรียมหน่วยเลือกตั้ง คือการสื่อสารให้ประชาชนเข้าใจข้อมูลและสาระของหัวข้อประชามติ นั่นคือการแก้ไขรัฐธรรมนูญ และการยกเลิก MOU43 และ 44
รูปแบบแรกคือการจัดทำเอกสารข้อมูลเพื่อส่งไปยังบ้านเรือนของประชาชนผู้มีสิทธิออกเสียงประชามติ ให้ได้ศึกษาล่วงหน้า ซึ่งเลขาธิการ กกต. ย้ำว่า เอกสารดังกล่าวเป็นหน้าที่ของรัฐสภา หรือรัฐบาล ซึ่งเป็นผู้ริเริ่มให้มีประชามติ โดยสำนักงาน กกต. ทำหน้าที่จัดพิมพ์และส่งให้ประชาชน
นอกจากนี้ กกต. จะจัดเวทีให้ผู้เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยกับหัวข้อประชามติได้แสดงความเห็นอย่างเต็มที่เพื่อความเที่ยงธรรม และถ่ายทอดผ่านสื่อต่างๆ ให้สาธารณะติดตามรับชม
5. งบประมาณ 90% ใช้ไปกับหน่วยเลือกตั้ง
แสวงชี้แจงว่า งบประมาณสูงขึ้น เนื่องจากมีการเพิ่มจำนวนกรรมการประจำหน่วย (กปน.) โดยจะเพิ่ม กปน. สำหรับประชามติอีก 4 คน ต่อหน่วย จากเดิม 10 คนสำหรับการเลือกตั้ง สส. รวมเป็นหน่วยละ 14 คน
90% ของงบประมาณ จะถูกใช้จ่ายไปกับหน่วยเลือกตั้ง (120,000 หน่วย) ซึ่งต้องมีการเพิ่มเต็นท์ ขยายขนาดหน่วยเลือกตั้ง จำนวนหีบ และบัตรเลือกตั้ง
กกต. ยังเห็นควรให้มีการจ่ายค่าแรงให้ กปน. เป็นครั้งแรก เพื่อตอบแทนความยากลำบากในการทำงานยาวนานกว่า 17 ชั่วโมง
6. การลงคะแนนนอกเขต-ล่วงหน้า
การเลือกตั้ง สส. จะเปิดให้ประชาชนลงทะเบียนเลือกตั้งนอกเขต เลือกตั้งนอกราชอาณาจักร และเลือกตั้งล่วงหน้าได้เช่นเดิม
แต่สำหรับการทำประชามตินั้น จะไม่มีการทำประชามติล่วงหน้า แต่สามารถลงทะเบียนทำประชามตินอกเขตเลือกตั้งได้ โดยต้องใช้สิทธิออกเสียงประชามติในวันเดียวกับวันเลือกตั้ง สส. เท่านั้น
กล่าวคือ ข้อจำกัดของการทำประชามติจะต่างจากการเลือกตั้ง สส. คือไม่จำกัดสถานที่ แต่จำกัดเวลา คือต้องทำพร้อมกับวันเลือกตั้งเท่านั้น
ทำให้เลขาธิการ กกต. มองว่า ในวันเลือกตั้ง อาจมีประชาชนจำนวนหนึ่งที่มาใช้สิทธิประชามติเพียงอย่างเดียว หลังเลือกตั้งล่วงหน้าไปแล้ว ซึ่งจะเพิ่มความซับซ้อนของการทำงานในหน่วย
7. เปิดให้ทำประชามตินอกราชอาณาจักรเป็นครั้งแรก
อีกภารกิจที่เพิ่มเข้ามาให้กระทรวงการต่างประเทศ และสถานทูตไทยประจำประเทศต่างมีส่วนรับผิดชอบ คือการทำประชามตินอกราชอาญาจักรเป็นครั้งแรก
นอกจากนี้ กฎหมายยังกำหนดให้สามารถนับคะแนนประชามติในหน่วยเลือกตั้งประเทศนั้นๆ เลยได้ แต่สำหรับบัตรเลือกตั้ง สส. จำเป็นต้องส่งหีบบัตรเลือกตั้งกลับมานับคะแนนในประเทศไทย
