ขงจื๊อ นักคิดและนักปรัชญาสังคมที่มีชื่อเสียงของจีน เกิดเมื่อวันที่ 8 กันยายน ในสมัยชุนชิว หรือ 551 ปีก่อนคริสตกาล เดิมมีชื่อว่า ชิว และชื่อรองว่า จ้งหนี เป็นชาวเมืองโจวอี้ในแคว้นหลู่ ปัจจุบันคือเมืองชวีฟู่ในมณฑลซานตง
บรรพชนของขงจื๊อสืบเชื้อสายมาจากเจ้าผู้ครองแคว้นซ่ง ซึ่งเป็นหนึ่งในสายราชนิกุลแห่งราชวงศ์ซาง บรรพชนรุ่นต่อมาได้รับราชการเป็นขุนนางชั้นสูงของแคว้นซ่งมาหลายชั่วคน แต่ด้วยเหตุความวุ่นวายทางการเมือง จึงลี้ภัยมาอยู่ที่แคว้นหลู่
บิดาของขงจื๊อมีนามว่า ข่งเหอ หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ซูเหลียงเหอ เป็นผู้มีการศึกษาและชำนาญยุทธ รูปร่างสูงใหญ่กำยำ รับราชการในแคว้นหลู่ มีภรรยา 3 คน แม่ของเขาเป็นภรรยาคนที่ 3 นามว่า เหยียนเจิงไจ้
ใน ‘บันทึกประวัติศาสตร์สื่อจี้ บทตระกูลขงจื๊อ’ ได้บันทึกไว้ว่า ขงจื๊อสูงประมาณ 2 เมตร เรียกได้ว่าเป็นผู้สูงใหญ่อย่างแท้จริง ตามคำร่ำลือกำลังแขนของขงจื๊อแข็งแรงยิ่งนัก คุณลักษณะทางกายภาพเหล่านี้ขงจื๊อได้รับการถ่ายทอดมาจากผู้เป็นบิดา ซึ่งไม่ตรงกับภาพลักษณ์ที่คนรุ่นหลังกล่าวกันว่า ขงจื๊อเป็นปัญญาชนที่ร่างกายอ่อนแอ เพราะท่านชำนาญทั้งเกาทัณฑ์และขี่ม้า นอกจากนี้ความสามารถในการดื่มสุราก็เหนือกว่าใคร
เมื่อขงจื๊ออายุได้ 3 ขวบ พ่อก็เสียชีวิต แม่ของเขาทนการกดขี่ของภรรยาหลวงไม่ไหว จึงพาบุตรชายสองคนไปใช้ชีวิตตามลำพัง นางอบรมเลี้ยงดูบุตรทั้งสองอย่างดี ให้ความสำคัญกับการศึกษาหาความรู้ โดยได้รับความช่วยเหลือจากพ่อของนาง แม่และผู้เป็นตาจึงเป็นผู้ปลูกฝังความใฝ่รู้ให้กับขงจื๊อตั้งแต่ยังเด็ก สิ่งที่ขงจื๊อเล่าเรียนในขณะนั้นคือ จารีต ประเพณี ธรรมเนียมปฏิบัติ และพิธีกรรมของชนชั้นสูงและผู้มีฐานะในสังคมสมัยราชวงศ์โจว เมื่อขงจื๊ออายุ 15 ปี ก็ตั้งปณิธานใฝ่ศึกษาศิลปะแขนงต่างๆ
เมื่ออายุ 17 ปี แม่ของเขาจากไป ขงจื๊อเลี้ยงชีพด้วยการเป็นข้าราชการชั้นผู้น้อยในแคว้นหลู่ ด้วยอุปนิสัยที่ใฝ่รู้จึงมุ่งมานะหมั่นศึกษามาโดยตลอด อายุ 20 กว่าปีก็สนใจเกี่ยวกับการเมืองการปกครอง มักถกปัญหาและให้ข้อคิดเห็นเกี่ยวกับบ้านเมืองแก่บรรดานักปกครอง จนได้รับการยกย่องให้เป็น ‘ผู้รอบรู้และสันทัดในนิติธรรมเนียม’ ของยุคนั้น และมีผู้มาฝากตัวเป็นศิษย์เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
คำสอนของขงจื๊อนั้นฝังรากอิทธิพลลึกลงไปในสังคมเอเชียตะวันออกมาเป็นเวลาถึง 20 ศตวรรษ หลักปรัชญาของขงจื๊อนั้นเน้นเกี่ยวกับศีลธรรมส่วนตัวและศีลธรรมในการปกครอง ความถูกต้องเหมาะสมของความสัมพันธ์ในสังคม รวมทั้งความยุติธรรมและบริสุทธิ์ใจ
ภาพ: Hulton Archive / Getty Images
