ย้อนไปเมื่อปี 2551 ด.ช.หม่อง ทองดี เป็นบุคคลไร้สัญชาติที่ได้รับรางวัลชนะเลิศการแข่งขันเครื่องบินกระดาษพับชิงแชมป์ประเทศไทย ครั้งที่ 5 รุ่นอายุ 12 ปี
ด.ช.หม่อง ชั้น ป.4 จากโรงเรียนบ้านห้วยทราย ตำบลสุเทพ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ ได้เป็นตัวแทนประเทศเข้าแข่งขันร่อนเครื่องบินกระดาษพับที่ประเทศญี่ปุ่น
แม้ ด.ช.หม่อง จะพับเครื่องบินกระดาษได้เก่งแค่ไหน แต่อาจขึ้นเครื่องบินไปญี่ปุ่นไม่ได้ เพราะเขาไม่มี ‘สัญชาติ’
ในเวลานั้นรัฐบาลได้ทำหนังสือเดินทางพิเศษเพื่อเดินทางไปแข่งขัน จนกระทั่งหม่องคว้ารางวัลที่ 3 รุ่นอายุ 12 ปี และรางวัลชนะเลิศในประเภททีมผสม
ด.ช.หม่อง กลายเป็นฮีโร่ของประเทศ หลายฝ่ายสัญญาว่าจะช่วยเหลือให้หม่องได้รับสัญชาติไทย รวมถึงรับปากเรื่องทุนการศึกษา
จากวันนั้นผ่านมาร่วม 10 ปี หม่องในวัย 21 ปียังไม่ได้รับสัญชาติไทย ส่วนเรื่องการศึกษา เมื่อจบ ม.3 จากโรงเรียนหอพระ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ เขาต้องเรียนต่อ กศน.
เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม 2561 หม่องตัดสินใจเดินเรื่องขอสัญชาติด้วยตัวเองในสถานะผู้ที่ทำคุณประโยชน์ให้กับไทยด้วยการระดมหนังสือรับรองจากหน่วยงานราชการและบุคคลที่เกี่ยวข้อง
และที่สำคัญ หม่องตัดสินใจลงแข่งขันเครื่องบินกระดาษพับชิงแชมป์ประเทศไทยอีกครั้ง
เมื่อ 10 ปีที่แล้วเขาลงแข่งในรุ่นอายุ 12 ปี มาวันนี้เขาลงแข่งรุ่นบุคคลทั่วไป
26 สิงหาคมที่ผ่านมา หม่องคว้าแชมป์ด้วยเวลา 12.55 วินาที ได้เป็นตัวแทนประเทศไทยเดินทางไปแข่งขันที่ประเทศญี่ปุ่นในปี 2563
10 ปีผ่านไป ทุกอย่างวนมาที่เดิม หม่องคว้าแชมป์ได้สิทธิ์ไปแข่งขันที่ญี่ปุ่น แต่หม่องยังไม่มีสิทธิ์ได้สัญชาติไทย
ล่าสุดวันนี้ (27 ส.ค.) ตัวแทนจากสำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง ได้มอบหนังสือจากอธิบดีกรมการปกครอง ลงนามรับรองว่าหม่องเป็นบุคคลที่ทำคุณประโยชน์ให้ประเทศ เพื่อนำหนังสือยื่นขอสัญชาติไทยตามมาตรา 7 ทวิ ตาม พ.ร.บ. สัญชาติ
และตามกรอบระยะเวลาของกฎหมายยืนยันว่าไม่ถึง 2 ปี หรือไม่เกินปี 2563 หม่องจะได้เดินทางไปแข่งขันเครื่องบินพับกระดาษที่ญี่ปุ่นในฐานะบุคคลที่มีสัญชาติไทยแน่นอน
ขณะที่หม่องเปิดเผยว่าวันพรุ่งนี้ (28 ส.ค.) จะไปพิมพ์ลายนิ้วมือทั้ง 10 นิ้วที่สำนักงานตำรวจแห่งชาติเพื่อตรวจประวัติอาชญากรรมและประวัติการเกี่ยวข้องกับยาเสพติด จากนั้นวันที่ 3 กันยายนจะไปขอสัญชาติไทยที่อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อส่งให้ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่เสนอเพื่ออนุมัติทำบัตรประชาชน
หม่องคาดว่าตามกระบวนการอีก 5 เดือนเขาจะได้บัตรประชาชนและเป็นคนไทยโดยสมบูรณ์
ทำไมหม่องต้องรอสัญชาติไทยนานร่วม 10 ปี
รศ.ดร.พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผู้ติดตามให้คำปรึกษาแก่หม่องมาอย่างต่อเนื่องกล่าวว่า หม่องไม่มีสิทธิ์ในสัญชาติไทยโดยหลักดินแดนโดยผลอัตโนมัติของกฎหมายทั้งที่เกิดในประเทศไทย เพราะบุพการีเป็นคนต่างด้าวซึ่งเข้าเมืองแบบผิดกฎหมาย
สรุปคือเมื่อพ่อแม่ของหม่องไม่ใช่คนสัญชาติไทย แม้เขาจะเกิดในไทย แต่กฎหมายได้ปิดประตูการขอสัญชาติของเขา
กระทั่งเมื่อวันที่ 7 ธันวาคม 2553 มีมติคณะรัฐมนตรีเปิดโอกาสให้รับรองสิทธิ์ในสัญชาติไทยให้แก่คนที่ทำคุณประโยชน์ให้แก่ประเทศไทย
โอกาสของหม่องเหมือนจะใกล้เข้ามาทุกที แต่เขาก็ยังต้องรอต่อไป โดย รศ.ดร.พันธุ์ทิพย์ กล่าวว่ารัฐบาลไทยทุกชุดที่ผ่านมาไม่เคยใช้โอกาสนี้ที่จะร้องขอการรับรองสิทธิ์ในสัญชาติไทย ทั้งที่หลายฝ่ายมองว่าหม่องได้ทำชื่อเสียงอย่างมากต่อประเทศ
เวลาผ่านไปอีก 6 ปี
กระทั่ง 7 ธันวาคม 2559 มติ ครม. อนุมัติหลักเกณฑ์การให้สัญชาติไทยเพื่อการแก้ไขปัญหาเด็กนักเรียน นักศึกษา และบุคคลไร้สัญชาติที่เกิดในราชอาณาจักร
ตามมาด้วยประกาศกระทรวงมหาดไทย 16 กุมภาพันธ์ 2560 กำหนดหลักเกณฑ์และแนวทางที่ชัดเจนในการขอสัญชาติไทยสำหรับเด็กที่เกิดในไทย แต่บุพการีเป็นคนต่างด้าว ซึ่งมีทั้งต้องจบปริญญาตรีหรือสร้างชื่อเสียงให้กับประเทศ ซึ่งหม่องเข้าเงื่อนไขดังกล่าวและกำลังรอได้รับสัญชาติไทยหลังจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและสื่อมวลชนร่วมกันจับตาและผลักดัน
อย่างไรก็ตาม เรื่องของหม่องไม่ใช่เป็นแค่เรื่องของหม่องเพียงคนเดียว เพราะยังมีเด็กไร้สัญชาติในลักษณะเดียวกันนี้อีกประมาณ 9 หมื่นคน ซึ่งพวกเขาขาดโอกาส ไม่ได้เป็นคนดังที่ได้รับความสนใจแบบหม่อง แต่กลับต้องประสบปัญหาที่ยากลำบากไม่แพ้กัน
เครื่องบินพับของหม่องกำลังร่อนพาเราไปให้เห็นปัญหาของคนเด็กไร้สัญชาติอื่นๆ อีกหลายคน และเป็นแนวทางในการต่อสู้ทางกฎหมายเพื่อขอสัญชาติให้กับเด็กคนอื่นๆ ในอนาคต
พิสูจน์อักษร: ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์
