ในโลกยุคปัจจุบันที่ผู้คนต่างแสวงหาวิถีชีวิตที่ดีขึ้นเพื่ออายุที่ยืนยาวและมีสุขภาพดี ‘Blue Zone’ หรือโซนสีน้ำเงิน กลายเป็นแนวคิดที่น่าสนใจสุดๆ โดย Blue Zone คือพื้นที่ 5 แห่งบนโลกที่ได้รับการระบุว่ามีประชากรที่มีอายุยืนยาวกว่าปกติและมีอัตราการเกิดโรคเรื้อรังต่ำกว่าค่าเฉลี่ยทั่วโลกอย่างมีนัยสำคัญ พื้นที่เหล่านี้ ได้แก่ โอกินาวา ประเทศญี่ปุ่น, ซาร์ดิเนีย ประเทศอิตาลี, นิโคยา ประเทศคอสตาริกา, อิคาเรีย ประเทศกรีซ และโลมาลินดา รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา
Dan Buettner นักสำรวจและนักเขียนของ National Geographic เป็นผู้ริเริ่มโครงการสำรวจและวิจัย Blue Zone มากว่า 20 ปี โดยเขาร่วมกับทีมงานนักประชากรศาสตร์ นักระบาดวิทยา และนักมานุษยวิทยา เพื่อค้นหาปัจจัยร่วมที่ทำให้ผู้คนในพื้นที่เหล่านี้มีอายุยืนยาวและมีความสุข จากการวิจัยที่เชื่อถือได้มีการสรุป ‘Power 9’ หรือหลักปฏิบัติ 9 ประการ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของปรัชญาการใช้ชีวิตแบบ Blue Zone เอาไว้ ถ้าอยากรู้ว่าอะไรบ้างไปอ่านกันเลย
9 หลักปฏิบัติสู่ชีวิตยืนยาวและเปี่ยมสุขแบบ Blue Zone
- เคลื่อนไหวอย่างเป็นธรรมชาติ (Move Naturally) ผู้คนใน Blue Zone ไม่ได้ออกกำลังกายอย่างหนักในยิมหรือวิ่งมาราธอน แต่พวกเขาใช้การเคลื่อนไหวเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน เช่น การเดินไปไหนมาไหน การทำสวน การทำงานบ้าน หรือการยืดเหยียดร่างกายประจำ ซึ่งเป็นการเคลื่อนไหวที่สม่ำเสมอและต่อเนื่อง ช่วยรักษาสมรรถภาพทางกายและลดความเสี่ยงของโรคที่เกี่ยวข้องกับอายุ
- มีจุดมุ่งหมายในชีวิต (Purpose) การมีเหตุผลในการตื่นนอนทุกวันเป็นสิ่งสำคัญ ชาวโอกินาวาเรียกว่า ‘อิคิไก’ (Ikigai) ส่วนชาวนิโคยาเรียกว่า ‘ปลาณเดวิดา’ (Plan de Vida) ซึ่งล้วนหมายถึง ‘เหตุผลในการตื่นนอนตอนเช้า’ การมีจุดมุ่งหมายที่ชัดเจนนี้ไม่เพียงให้แรงบันดาลใจ แต่ยังช่วยเพิ่มอายุขัยได้ถึง 7 ปี และลดความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์และโรคหลอดเลือดสมอง
- ลดความเครียด (Downshift) ความเครียดเป็นสาเหตุของโรคเรื้อรังมากมาย ผู้คนใน Blue Zone มีกิจวัตรประจำวันเพื่อผ่อนคลายความเครียด เช่น การสวดมนต์ การงีบหลับ หรือการใช้เวลาอยู่กับครอบครัวและเพื่อนฝูง การจัดการความเครียดอย่างสม่ำเสมอช่วยลดการอักเสบในร่างกายและส่งเสริมสุขภาพที่ดี
- ใช้กฎ 80% Rule – Hara Hachi Bu ชาวโอกินาวายึดถือปรัชญา ‘ฮาราฮาจิบุ’ (Hara Hachi Bu) ซึ่งเป็นการบอกตัวเองให้หยุดกินเมื่อรู้สึกอิ่มประมาณ 80% การไม่กินจนอิ่มเกินไปช่วยควบคุมน้ำหนัก ลดความเสี่ยงของโรคอ้วนและโรคเรื้อรังต่างๆ นอกจากนี้ผู้คนใน Blue Zone มักจะกินอาหารมื้อเล็กที่สุดในช่วงบ่ายแก่ๆ หรือช่วงเย็น และจะไม่กินอะไรอีกจนกว่าจะถึงเช้าวันรุ่งขึ้น
- เน้นพืชเป็นหลัก (Plant Slant) อาหารหลักของผู้คนใน Blue Zone ส่วนใหญ่เป็นพืชผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดสี และพืชตระกูลถั่ว พวกเขาจะกินเนื้อสัตว์น้อยมากๆ หรือโดยเฉลี่ยเพียง 5 ครั้งต่อเดือน เน้นการกินอาหารที่อุดมด้วยสารอาหารและสารต้านอนุมูลอิสระ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงของโรคหัวใจ เบาหวาน และมะเร็ง
- ดื่มไวน์ในปริมาณที่พอเหมาะ (Wine @5) ในบางพื้นที่ของ Blue Zone (ยกเว้นชาว Seventh-Day Adventist ในโลมาลินดา) มีการบริโภคไวน์แดงในปริมาณปานกลาง โดยมักจะดื่มพร้อมกับอาหารและเพื่อนฝูง ซึ่งมีการวิจัยที่ชี้ว่าการดื่มไวน์ในปริมาณที่เหมาะสมอาจช่วยส่งเสริมสุขภาพหัวใจได้
- เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน (Belong) ผู้คนที่มีอายุยืนยาวส่วนใหญ่เป็นสมาชิกของชุมชนที่ยึดถือความเชื่อหรือศาสนา การเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนาหรือชุมชนเป็นประจำช่วยให้มีชีวิตยืนยาวขึ้นได้ถึง 14 ปี การมีความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งและได้รับการสนับสนุนจากกลุ่มสังคมเป็นสิ่งสำคัญต่อความเป็นอยู่ที่ดีทางอารมณ์
- ให้ความสำคัญกับครอบครัว (Loved Ones First) ผู้สูงอายุใน Blue Zone ให้ความสำคัญกับครอบครัวเป็นอันดับแรก การดูแลพ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย ในบ้าน การมีความสัมพันธ์ที่ดีกับคู่ชีวิต และการใช้เวลาคุณภาพกับลูกๆ หลานๆ ด้วยความรัก ล้วนส่งผลดีต่อสุขภาพกายและใจ ทั้งยังเป็นปัจจัยสำคัญในการมีอายุยืนยาว
- เลือกกลุ่มเพื่อนที่เหมาะสม (Right Tribe) การมีกลุ่มเพื่อนที่สนับสนุนพฤติกรรมสุขภาพที่ดีเป็นสิ่งสำคัญ ชาวโอกินาวามี ‘โมอาย’ (Moais) ซึ่งเป็นกลุ่มเพื่อน 5 คนที่ช่วยเหลือและสนับสนุนกันตลอดชีวิต จากการศึกษาพบว่า พฤติกรรมต่างๆ เช่น การสูบบุหรี่ โรคอ้วน ความสุข หรือแม้แต่ความเหงา สามารถติดต่อกันได้ในหมู่เพื่อนฝูง การเลือกคบเพื่อนที่ส่งเสริมสุขภาพที่ดีจึงเป็นปัจจัยสำคัญในการมีชีวิตที่ยืนยาว
จะเห็นว่าปรัชญาการใช้ชีวิตแบบ Blue Zone ไม่ได้เป็นเพียงแค่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินหรือการออกกำลังกายเท่านั้น แต่ยังเป็นการบูรณาการวิถีชีวิตแบบองค์รวมที่ให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ทางสังคม การมีจุดมุ่งหมายในชีวิต การจัดการความเครียด และการเคลื่อนไหวอย่างเป็นธรรมชาติ
การนำหลักปฏิบัติทั้ง 9 ประการนี้มาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นการเดินมากขึ้น การกินอาหารที่เน้นพืชผัก การใช้เวลากับครอบครัวและเพื่อนฝูง หรือการค้นหาจุดมุ่งหมายในชีวิต ล้วนเป็นก้าวสำคัญสู่การมีชีวิตที่ยืนยาว มีสุขภาพดี และเปี่ยมด้วยความสุขเช่นเดียวกับผู้คนใน Blue Zone ทั่วโลก
