ผลสำรวจความคิดเห็นหัวหน้านักเศรษฐศาสตร์จากองค์กรชั้นนำทั่วโลก (Chief Economists Outlook 2021) จัดทำโดย World Economic Forum ฉบับล่าสุด (มกราคม 2021) ได้ข้อสรุปว่า ในปี 2021 ปัจจัยขับเคลื่อนทางเศรษฐกิจและการดำเนินนโยบายเพื่อผลักดันการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจ จะมีส่วนผสมที่ซับซ้อนขึ้น โดยประเมินว่าจะมีการปฏิรูปทั้งมิติของความเจริญรุ่งเรือง ผู้คน โลก (สิ่งแวดล้อม) และการปกครอง
มิติของความเจริญรุ่งเรือง หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์ส่วนใหญ่เห็นตรงกันว่า GDP ทั่วโลกเริ่มฉายภาพให้เห็นถึงสัญญาณการฟื้นตัวของเศรษฐกิจที่ค่อนข้างดีกว่าการคาดการณ์ครั้งก่อน ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อราว 2-3 เดือนที่แล้ว สาเหตุหลักมาจากข่าวการพัฒนาวัคซีนที่เริ่มมีประสิทธิภาพสูงขึ้น โดยประเทศจีนเป็นประเทศเดียวที่เศรษฐกิจฟื้นตัวได้ในปี 2020
อย่างไรก็ตาม เมื่อประเมินผ่านการแสดงผลโดยรวมแบบใหม่ กลับได้ภาพสะท้อนว่า GDP เพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอสร้างการเติบโตทางเศรษฐกิจ หรือสร้างการก้าวกระโดดครั้งใหม่ไปสู่บริบททางเศรษฐกิจที่ดีกว่าเดิมได้
มิติของผู้คน การแพร่ระบาดทำให้เกิดความบอบช้ำจากการสูญเสียชีวิต และการดำรงชีวิตในระดับโลก หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์ส่วนใหญ่รู้สึกว่า โครงสร้างทางสังคมในประเทศของตนล้วนเสื่อมโทรมลงอย่างมากในช่วงปี 2020
ผู้คนส่วนใหญ่ปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ใหม่ด้วยความเร็วที่น่าประทับใจ โดยแต่ละบุคคลมีความต้องการในการปรับตัวเข้ากับโลกใหม่ของการทำงานอย่างมาก ส่วนหนึ่งเป็นเพราะปัจจัยเร่งอย่างโรคระบาดนั่นเอง
ข้อดีของบริบทใหม่คือ ทำให้การทำงานต่างๆ มีความยืดหยุ่นมากขึ้น แต่ก็ยังมีสิ่งท้าทายคือ ทำให้เกิดการแข่งขันจากผู้เล่นรายใหม่ๆ เพิ่มขึ้น เพราะข้อจำกัดเรื่องระยะทางที่ห่างไกลถูกขจัดออกไป
การฟื้นตัวของภาคธุรกิจแบบ K-Shape มีความเป็นไปได้ที่ชัดเจนขึ้น เว้นแต่รัฐบาลแต่ละประเทศจะเข้ามาบริหารจัดการ หรือสร้างนโยบายเกี่ยวกับการสร้างงานที่ครอบคลุมมากขึ้น รวมถึงออกกฎหมายปฏิรูปครั้งใหญ่ด้านความปลอดภัยทางสังคม
ทั้งนี้ ระหว่างประเทศที่มีรายได้สูงและรายได้ต่ำ ก็มีความเสี่ยงที่จะเกิดการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจที่แตกต่างกันไป ซึ่งอธิบายได้ด้วยตัว K โดยการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจอาจไม่เกิดขึ้นในประเทศที่มีรายได้ต่ำ หากไม่มีการสนับสนุนทางเศรษฐกิจที่มากกว่านี้
มิติของสิ่งแวดล้อม หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์มองว่า โลกของเรากำลังมีความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมครั้งใหญ่ และความเสี่ยงนี้ได้ขึ้นเป็นวาระสำคัญของหลายรัฐบาล ของหลายประเทศแล้ว โดยความกังวลด้านสิ่งแวดล้อมจะเริ่มมีผลกับการตัดสินใจด้านนโยบายมากขึ้น และอาจจะมากกว่าปัจจัยด้านอื่นๆ ด้วยซ้ำ เช่น มาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจ และนโยบายการเงิน
การตระหนักรู้ด้านภัยต่อสิ่งแวดล้อมจะมีมากขึ้น โดยหลังจากสวมหน้ากากอนามัยเพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของโควิด-19 อย่างต่อเนื่องยาวนาน ตอนนี้เริ่มเกิดคำถามขึ้นว่า แล้วสำหรับภัยพิบัติทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ผู้คนควรเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม หรือควรมีแบบแผนการปฏิบัติตนอย่างไรเพื่อช่วยลดความเสี่ยงดังกล่าว
นอกจากนี้ ยังมีคำถามเกี่ยวกับการลดการปล่อยคาร์บอนฯ ให้เป็น 0 หรือ Net Zero Goals และการปฏิวัติทางเทคโนโลยี (Digitalization) ว่ามีขอบเขตที่ขัดแข้งกันอย่างไรบ้าง
มิติรัฐบาล (องค์กรด้านการปกครอง) หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์มองว่าการเกิดวิกฤตการณ์โรคระบาด ทำให้ภาคการปกครองที่ถูกละเลย และลดทอนอำนาจกลับมามีบทบทบาทอีกครั้ง ทั้งองค์กรด้านการปกครองที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ ทั้งระดับชาติและระดับโลก
ความไว้วางใจในรัฐบาลระดับประเทศเป็นปัจจัยสำคัญในการปฏิบัติตามมาตรการโควิด-19 และในที่สุดก็ส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่ออัตราการติดเชื้อและการสูญเสียชีวิต เช่นเดียวกัน ความไว้วางใจสถาบันระดับโลกจะมีความสำคัญเพิ่มขึ้น หากมาตรการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจประสบความสำเร็จ
การสร้างความไว้วางใจขึ้นใหม่จะเป็นหนึ่งในความท้าทายที่ยากที่สุดหลังการแพร่ระบาด โดยเฉพาะในกรณีที่ความไว้วางใจในรัฐบาลถูกทำลายลง ในทางกลับกัน สถาบันพหุภาคีมีแนวโน้มที่จะเกิดการปฏิรูป และการฟื้นฟูอย่างรวดเร็วยิ่งขึ้นในปี 2021 เมื่อผู้เล่นที่สำคัญที่สุดคนหนึ่งคือประเทศสหรัฐอเมริกากลับเข้ามามีส่วนร่วม
หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์ส่วนใหญ่ มองเห็นความเสี่ยงที่ใหญ่ที่สุดสำหรับปี 2021 คือการกลายพันธุ์ของไวรัส ซึ่งจะกระทบทิศทางการควบคุมการแพร่ระบาด และนำไปสู่การล็อกดาวน์ประเทศครั้งใหม่ นอกจากนี้ ยังมีความกังวลว่า มาตรการกระตุ้นทางการคลังจะยุติเร็วเกินไปอีกด้วย
ภายใต้การนำของรัฐบาลที่มีประสิทธิภาพ จะนำมาซึ่งความสามารถในการจัดการกับความท้าทายในประเทศ ทั้งในระยะสั้นและระยะกลาง ที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ เช่น การจ้างงาน สุขภาพ การศึกษา และการอยู่ร่วมกันในสังคม ตลอดจนการมีส่วนร่วมในความร่วมมือระหว่างประเทศในการกระจายวัคซีนทั่วโลก การบรรเทาหนี้สำหรับประเทศที่มีรายได้น้อย และการตระหนักถึงผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ
โดยที่ผ่านมา ได้เห็นแรงผลักดันในประเด็นสำคัญหลายประการของนโยบายทางเศรษฐกิจ เช่น นโยบายการคลังและการเงิน การต่อต้านการผูกขาด ทั้งนี้ เพื่อกำหนดทิศทางการเติบโตทางเศรษฐกิจในเชิงรุกมากขึ้น
ในปีนี้แม้ว่าความท้าทายจะมีมาก แต่โอกาสที่จะนำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงก็มีมากมายเช่นกัน
พิสูจน์อักษร: ลักษณ์นารา พักตร์เพียงจันทร์
