Car Seat สำคัญอย่างไร ภาครัฐควรมีนโยบายอะไรเพิ่มเติมบ้าง

หลังจากที่ พ.ร.บ.จราจรทางบก (ฉบับที่ 13) พ.ศ. 2565 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม 2565 ซึ่งกำหนดให้คนโดยสาร ‘รถยนต์’ ที่เป็นเด็กอายุต่ำกว่า 6 ปี หรือสูงไม่เกิน 135 เซนติเมตร ต้องจัดให้นั่งใน ‘ที่นั่งนิรภัยสำหรับเด็ก’ (Car Seat) หรือมีวิธีการป้องกันอันตรายในกรณีที่เกิดอุบัติเหตุ ถึงแม้จะเริ่มบังคับใช้อย่างเร็วที่สุดในอีก 120 วัน หรือตรงกับวันที่ 5 กันยายน 2565 ก็มีทั้งผู้ที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยกับกฎหมายฉบับนี้

หลายคนคงมีความสงสัยว่า Car Seat คืออะไร ทำไมถึงมีความสำคัญ ประเทศอื่นมีกฎหมายแบบเดียวกันนี้หรือไม่ และรัฐบาลควรมีนโยบายอะไรเพิ่มเติมเพื่อสนับสนุนการใช้ Car Seat บ้าง

Car Seat คืออะไร ทำไมถึงมีความสำคัญ

‘ที่นั่งนิรภัยสำหรับเด็ก’ (Car Seat หรือ Child Restraint System: CRS) คืออุปกรณ์เสริมเบาะที่นั่งรถยนต์ เป็นเบาะที่นั่งและมีเข็มขัดนิรภัยสำหรับเด็กตั้งแต่แรกเกิดถึงอายุ 12 ปี ช่วยลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บหรือเสียชีวิตในขณะเกิดอุบัติเหตุ เช่น เด็กกระเด็นออกจากรถ เนื่องจากรูปร่างของเด็กไม่เหมาะสมกับเข็มขัดนิรภัยของผู้ใหญ่ จึงต้องใช้อุปกรณ์ความปลอดภัยที่ต่างออกไป ข้อมูลจากศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (CDC) ระบุว่า

Car Seat ลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บจากอุบัติเหตุได้ 71-82% เมื่อเทียบกับการคาดเข็มขัดเพียงอย่างเดียว
Car Seat แบบเสริมลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บรุนแรงได้ 45% ในเด็กอายุระหว่าง 4-8 ปี เมื่อเทียบกับการคาดเข็มขัดเพียงอย่างเดียว
ในขณะที่การคาดเข็มขัดลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บรุนแรงหรือเสียชีวิตได้ประมาณ 50% ในเด็กโตและผู้ใหญ่

สำหรับข้อมูลในประเทศไทยในแต่ละปีมีเด็กอายุต่ำกว่า 15 ปีเสียชีวิตจากอุบัติเหตุจราจรประมาณ 1,500 ราย และบาดเจ็บอีก 2 แสนราย หรือ 20 รายต่อชั่วโมง และคิดเป็น 25% ของผู้บาดเจ็บทั้งหมด โดยประมาณ 2 ใน 3 ประสบอุบัติเหตุขณะโดยสารรถจักรยานยนต์ และอีก 1 ใน 3 ขณะโดยสารรถยนต์ อุบัติเหตุเป็นเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิด แต่สามารถผ่อนหนักให้เป็นเบาได้ด้วยการคาดเข็มขัดนิรภัยในผู้ใหญ่ และการใช้ Car Seat สำหรับเด็ก

ประเภทของ Car Seat และการติดตั้ง

Car Seat แบ่งเป็น 3 ประเภท การเลือกใช้จะขึ้นกับช่วงอายุ ส่วนสูง และน้ำหนักของเด็กดังนี้

แบบติดตั้งหันหน้าไปทางด้านหลังรถ (Rear-Facing Car Seat) สำหรับเด็กแรกเกิดจนถึงวัยหัดเดิน 2-4 ปี จนกระทั่งมีน้ำหนักหรือส่วนสูงเกินที่บริษัทผู้ผลิตกำหนด เด็กจะนั่งหันหน้าเข้าหาเบาะรถ เพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดกระดูกต้นคอหัก จากการสะบัดของศีรษะเมื่อเกิดการชนหรือเบรกรุนแรง
แบบติดตั้งหันหน้าไปทางด้านหน้ารถ (Forward-Facing Car Seat) สำหรับเด็กเล็กจนถึงอายุอย่างน้อย 5 ปี โดยยึดน้ำหนักหรือส่วนสูงตามที่บริษัทผู้ผลิตกำหนด
แบบเสริม (Booster Seat) สำหรับเด็กโต เพื่อยกตัวเด็กขึ้นให้สามารถใช้เข็มขัดนิรภัยของผู้ใหญ่ได้พอดี โดยส่วนล่างของเข็มขัดนิรภัยต้องพาดผ่านหน้าขาส่วนบน (ไม่ใช่ส่วนท้อง) และส่วนบนพาดผ่านหัวไหล่และหน้าอกตรงกลาง (ไม่ใช่คอ/หน้า หรือไม่ผ่านหัวไหล่) ซึ่งมักจะไม่พอดีจนกว่าเด็กจะอายุ 9-12 ปี

การติดตั้งควรปฏิบัติตามคู่มือหรือปรึกษาพนักงานขาย โดย Car Seat ทุกประเภทควรติดตั้งไว้ที่เบาะหลัง เพราะเป็นตำแหน่งที่ปลอดภัยที่สุด และถุงลมนิรภัยอาจทำให้เด็กที่นั่งเบาะหน้าเสียชีวิตได้ ห้ามติดตั้ง Car Seat ประเภทหันหน้าไปทางด้านหลังรถไว้หน้าถุงลมนิรภัยเด็ดขาด เด็กควรนั่งใน Car Seat ตลอดการเดินทาง ไม่ว่าจะใช้ระยะเวลาสั้นเพียงใด และผู้ใหญ่จะเป็นตัวอย่างของการคาดเข็มขัดนิรภัยแก่เด็กทุกครั้ง

ประเทศอื่นออกกฎหมายบังคับหรือไม่

ข้อมูลจากเว็บไซต์ให้บริการเช่ารถ Rhinocarhire ระบุว่าทั่วโลกมีประเทศทั้งหมด 96 ประเทศที่บังคับการใช้ Car Seat เช่น แคนาดา อเมริกา ประเทศในทวีปยุโรป ออสเตรเลีย รวมถึง 6 ประเทศในอาเซียนด้วย ได้แก่ กัมพูชา ลาว มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ และเวียดนาม

🇨🇦 แคนาดา กำหนดให้เด็กอายุต่ำกว่า 8 ปีนั่งใน Car Seat ยกเว้นรถแท็กซี่ (ยกเว้นรับส่งกรณีส่วนตัว หรืออยู่ภายใต้สัญญากับโรงเรียนหรือหน่วยงานอื่นสำหรับการขนส่งเด็ก) รถโดยสารประจำทาง รถฉุกเฉิน มีโทษปรับ 240 ดอลลาร์แคนาดา และหัก 2 คะแนน
🇺🇸 อเมริกา รายละเอียดขึ้นกับแต่ละรัฐ ยกตัวอย่างนิวยอร์กกำหนดให้เด็กนั่งใน Car Seat จนถึงอายุ 8 ปี และเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปีทุกคนต้องนั่งใน Car Seat ประเภทหันหน้าไปทางด้านหลังรถ ยกเว้นรถแท็กซี่ มีโทษปรับ 100 ดอลลาร์สหรัฐ และหัก 3 คะแนน
🇬🇧 สหราชอาณาจักร กำหนดให้เด็กที่เดินทางด้วยรถยนต์และรถตู้ต้องนั่งใน Car Seat ที่เหมาะสมจนกว่าจะอายุ 12 ปี หรือสูง 135 เซนติเมตร ซึ่งในเว็บไซต์ของทางการจะมีคำแนะนำการเลือกใช้ให้เหมาะสมกับส่วนสูงหรือน้ำหนัก มีโทษปรับ 60 ปอนด์ และหัก 3 คะแนน

การบังคับให้เด็กอายุต่ำกว่า 6 ปี หรือสูงไม่เกิน 135 เซนติเมตร ใช้ Car Seat ของไทยจึงไม่ใช่เรื่องแปลกสำหรับประเทศที่พัฒนาแล้ว เพียงแต่พ่อแม่ผู้ปกครองยังไม่คุ้นเคยกับการใช้ Car Seat หรือแม้แต่หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและลดอุบัติเหตุทางถนน เช่น กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย, กรมควบคุมโรค, สำนักงานตำรวจแห่งชาติ ก็ไม่ได้รณรงค์ให้ประชาชนตระหนักถึงความสำคัญของ Car Seat เท่าที่ควร

ภาครัฐควรมีนโยบายอะไรเพิ่มเติมบ้าง

ในแง่ของความปลอดภัยทางถนน เป้าหมายสูงสุดไม่ใช่การปฏิบัติตามกฎหมาย แต่คือพฤติกรรมการนั่งใน Car Seat ของเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี จนกว่าจะสามารถใช้เข็มขัดนิรภัยสำหรับผู้ใหญ่ได้ เพื่อลดความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บหรือเสียชีวิตในขณะเกิดอุบัติเหตุ เมื่อวิเคราะห์ตามกรอบแนวคิดพฤติกรรมสุขภาพ PRECEDE-PROCEDE model ของ Green and Kreuter (1991) จะมีปัจจัยหลัก 3 ประการที่เกี่ยวข้อง ดังนี้

ปัจจัยนำ (Predisposing) คือตัวเด็ก เช่น ความสามารถในการนั่ง Car Seat
ปัจจัยเสริม (Reinforcing) ได้แก่ พ่อแม่ผู้ปกครอง เช่น การรับรู้ความเสี่ยง ความสามารถในการจัดการกับลูกให้นั่ง Car Seat, ผู้เชี่ยวชาญที่สามารถสอนวิธีการสื่อสารกับเด็ก, สื่อมวลชนที่สามารถเผยแพร่คำแนะนำต่างๆ ของผู้เชี่ยวชาญ, ตำรวจที่บังคับใช้กฎหมาย
ปัจจัยเอื้อ (Enabling) คือ อุปกรณ์ Car Seat ซึ่งไม่มีติดตั้งมาพร้อมกับรถ จึงต้องหาซื้อได้ง่าย ราคาไม่แพง และมีคุณภาพ, แหล่งข้อมูลแนะนำการเลือกซื้อ Car Seat เช่น เว็บไซต์ของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง, บรรทัดฐานทางสังคม/นโยบาย

จุดคานงัดที่สำคัญน่าจะเป็นอุปกรณ์ Car Seat ภาครัฐควรมีนโยบายเพิ่มเติมโดยกำหนดมาตรฐาน ซึ่งอาจเทียบเคียงจากมาตรฐาน i-Size (R129) หรือ ECE R44 ของยุโรป ส่งเสริมการผลิตภายในประเทศ และมาตรการทางภาษีที่ช่วยลดค่าใช้จ่ายของผู้ปกครอง

ยกตัวอย่าง 🇲🇾 มาเลเซียที่ออกกฎหมาย Car Seat ก่อนหน้าไทยไม่นาน (เริ่มบังคับใช้วันที่ 1 มกราคม 2563) แต่ Anthony Loke รัฐมนตรีคมนาคม ได้ประกาศว่าจะใช้มาตรการทางภาษีเพื่อจูงใจผู้ปกครอง โดยยกเว้นภาษีนำเข้า และลดภาษีสรรพสามิตจาก 10% เหลือ 5%

กฎหมาย พ.ร.บ.จราจรทางบก (ฉบับที่ 13) พ.ศ. 2565 เป็นนโยบายที่สร้างบรรทัดฐานทางสังคมใหม่ว่าผู้ใหญ่จะต้องให้เด็กนั่ง Car Seat ขณะโดยสารรถยนต์ ผู้ที่ไม่เห็นด้วยกับกฎหมายนี้บางส่วนเป็นประเด็นการดำเนินโยบาย (Implementation) ซึ่งไม่รายละเอียดเป็นขั้นตอนมาพร้อมกับการประกาศนโยบาย (Adoption) และความกังวลต่อการบังคับใช้กฎหมาย ซึ่งขอให้ผู้บังคับบัญชาสำนักงานตำรวจแห่งชาติรับเอาไปกำหนดแนวการทำงานโดยยึดเป้าหมายสูงสุดเป็นสำคัญ

อ้างอิง: