เมื่อช่วงค่ำของวันที่ 6 ธันวาคมที่ผ่านมา พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ ประธานที่ปรึกษาหัวหน้าพรรคก้าวไกล บรรยายพิเศษในหัวข้อ ‘Towards a Brighter Horizon: Thai Democracy and the Future of Thai-Korea Relations อนาคตประชาธิปไตยไทย และความสัมพันธ์ไทย-เกาหลีใต้’ ที่มหาวิทยาลัยเกาหลี (Korea University) ในกรุงโซล ประเทศเกาหลีใต้ โดยมีรองศาสตราจารย์แจฮยอกชิน ผู้อำนวยการ Korea University ASEAN Center ทำหน้าที่ดำเนินรายการ
โดยเมื่อถูกถามถึงการถอดบทเรียนความสำเร็จของพรรคก้าวไกลจากการเลือกตั้งเมื่อวันที่ 14 พฤษภาคมที่ผ่านมา ที่ผลการเลือกตั้งสะท้อนว่าพรรคก้าวไกลกลายเป็นพรรคการเมืองพรรคที่ 3 ในบริบทความขัดแย้งทางการเมืองแบ่งขั้วเหลือง-แดงเกือบ 20 ปีที่ผ่านมา ที่คว้าจำนวน สส. ได้มากที่สุดในสภา อะไรคือสิ่งที่ทำให้พรรคได้เสียงสนับสนุนจากประชาชนอย่างกว้างขวางโดยเฉพาะคนรุ่นใหม่
ฉันทมติในความปกติใหม่
พิธาระบุว่า คำตอบที่กระชับที่สุดก็คือสังคมไทยเกิดฉันทมติใหม่สำหรับความปกติใหม่ (New Consensus for New Normal) ความขัดแย้งแบ่งขั้วการเมืองทำให้การพัฒนาทางเศรษฐกิจของประเทศหยุดชะงักเป็น 2 ทศวรรษที่สูญหาย โดยนับตั้งแต่ปี 2549 สังคมไทยต้องเผชิญการรัฐประหารถึง 2 ครั้ง ตลอดจนการประท้วงอีกมากมาย นี่ทำให้ฉันทมติใหม่เป็นสิ่งที่คนมองหา
โดยหากวิเคราะห์ถึงความเห็นต่างของขั้วขัดแย้งของมวลชน 2 ฝ่าย จะเห็นได้ว่า ในฝั่งอนุรักษนิยมหรือคนเสื้อเหลืองให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาการทุจริต ในขณะที่ฝั่งคนเสื้อแดงกังวลเกี่ยวกับการใช้วิถีทางต่อต้านประชาธิปไตยที่รวมถึงการรัฐประหาร ระบบสองมาตรฐาน และความเป็นธรรม โดยการหลุดพ้นจากวงจรที่เริ่มจากความขัดแย้ง การแก้รัฐธรรมนูญใหม่ การเลือกตั้ง และการรัฐประหารที่วนไปมาซ้ำๆ คือต้องทำให้เกิด Common Ground (หลักการที่ทุกฝ่ายตกลงยอมรับร่วมกัน) ในสังคม และทำให้เชื่อมั่นว่าปัญหาเหล่านี้ที่ทุกฝ่ายกังวลจะได้รับการตอบสนอง ไม่ว่าจะเป็นการแก้ปัญหาทุจริต การให้ความสำคัญต่อหลักนิติธรรม (Rule of Law) การตรวจสอบถ่วงดุล ประชาธิปไตย และเสรีภาพ
พิธาระบุว่า ประเทศที่เผชิญความไร้เสถียรภาพของประชาธิปไตยที่การรัฐประหารหรือความพยายามรัฐประหารอาจเกิดขึ้นได้ทุก 5-6 ปี ทำให้ยากแก่ภาคธุรกิจที่จะประเมินความเสี่ยงทางการเมืองที่จะเกิดขึ้น ซึ่งแน่นอนว่าย่อมส่งผลกระทบอย่างเลี่ยงไม่ได้ นี่เป็นเรื่องยากสำหรับประเทศที่จะมีเสรีภาพในการสร้างนวัตกรรม
ประชาธิปไตยและวัฒนธรรมสร้างสรรค์
พิธาระบุว่า สำหรับตนเองแล้ว การได้มาเยือนเกาหลีใต้มีสิ่งที่ปรากฏขึ้นมาในความคิดอยู่ 2-3 อย่าง และมองว่ามีความสำคัญที่ทำให้เกาหลีใต้ยืนอยู่ในจุดที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ นั่นคือรากฐานประชาธิปไตยที่หมายถึงสิทธิในการปกครองตนเอง (Autonomy) และเสรีภาพ ตลอดจน High Tech Economy และ High Touch Economy (มีทั้งนวัตกรรมเทคโนโลยีและวัฒนธรรมสร้างสรรค์) สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นองค์ประกอบที่ทำให้เกาหลีใต้ซึ่งเป็นประเทศขนาดกลาง มีประชากรราวๆ 50 กว่าล้านคน ไม่ได้ต่างจากไทยมากนัก สามารถเอาตัวรอดได้ในสภาพการแข่งขันของโลกที่เป็นอยู่ในตอนนี้
แต่การไปสู่การมี High Tech และ High Touch เกาหลีใต้ได้พิสูจน์แล้วว่า นอกจากนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจ สิ่งที่เป็นพื้นฐานที่อนุญาตให้การพัฒนาทางเศรษฐกิจในทิศทางดังกล่าวเกิดขึ้นได้ก็คือรากฐานประชาธิปไตย ประชาชนได้ลองผิดลองถูก รัฐบาลได้ทำงานเพื่อประชาชน
“ซึ่งนี่ทำให้นึกถึงช่วงเวลาที่เรียนอยู่ที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด และ MIT และได้มีเพื่อนร่วมชั้นจากเกาหลีใต้ซึ่งอาจจะมีความเห็นต่างกันต่อรัฐบาล หรือมุมมองต่อสวัสดิการสังคม สิทธิแรงงาน หรือประเด็นอื่นใดก็ตาม แต่สิ่งที่ได้พบในเพื่อนชาวเกาหลีใต้ทั้ง 100% ก็คือการไม่เดินออกจากเส้นทางที่ประชาธิปไตยควรเป็น” พิธากล่าว
โดยตนมองว่านี่น่าจะเป็นเหตุผลที่ทำให้เกาหลีใต้มีความก้าวหน้าทั้งในแง่ประชาธิปไตย เสรีภาพ และการพัฒนาทางเศรษฐกิจ ดังที่สะท้อนผ่านตัวชี้วัดต่างๆ ในระดับโลก ซึ่งความสัมพันธ์ระหว่างการเมืองและเศรษฐกิจลักษณะนี้คือปัจจัยที่อนุญาตให้เกาหลีใต้เป็นประเทศที่มีนวัตกรรมและความสร้างสรรค์ในเวลาเดียวกัน และเป็นทิศทางการพัฒนาที่ตนเองอยากจะเดินหน้าไปสู่จุดนั้นหากอยู่ในฐานะผู้นำประเทศ
มองความสัมพันธ์ไทย-เกาหลี
ส่วนในประเด็นความสัมพันธ์ไทย-เกาหลีใต้ เมื่อถูกถามว่ามองเห็นโอกาสอะไรบ้างที่รออยู่ข้างหน้าในความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศ พิธาระบุว่า มองได้ทั้งในแง่เศรษฐกิจและการเมือง การประกาศข้อริเริ่ม Korea-ASEAN Solidarity Initiative (KASI) ของรัฐบาลเกาหลีใต้ ภายใต้ประธานาธิบดียุนซอกยอล สะท้อนให้เห็นความสำคัญของภูมิภาคอาเซียนต่อเกาหลีใต้ โดยที่ผ่านมาเกาหลีใต้และอาเซียนมีความสัมพันธ์ที่ดีมาโดยตลอด ในแง่เศรษฐกิจที่มีการลงนามความตกลงการค้าเสรีในปี 2549 แต่ขณะเดียวกันก็มองว่า ข้อตกลงการค้าเสรีทวิภาคีที่อาจเป็นได้ในอนาคตระหว่างเกาหลีใต้กับประเทศในอาเซียนรวมถึงไทย อาจจำเป็นต้องรวมเอาการกำหนดยุทธศาสตร์ที่คำนึงถึงประเด็นความยืดหยุ่นของห่วงโซ่อุปทาน สิ่งแวดล้อม ดิจิทัล การแพทย์ รถยนต์ไฟฟ้า และอื่นๆ ที่อยู่บนฐานคิดของการพัฒนาความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศ และผลประโยชน์ของประชาชนทั้งสองฝ่ายมาพิจารณา
ส่วนในแง่ความร่วมมือทางการเมือง มองว่ามีพื้นที่ของการขยายความร่วมมือระหว่างกันในประเด็นสถานการณ์คาบสมุทรเกาหลี ในฐานะส่วนหนึ่งของภูมิภาคอินโด-แปซิฟิก ผ่านกรอบความร่วมมือการประชุมอาเซียนว่าด้วยความร่วมมือด้านการเมืองและความมั่นคงในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก (ASEAN Regional Forum: ARF) ซึ่งเป็นเวทีนานาชาติที่มีทั้งเกาหลีใต้และเกาหลีเหนือร่วมด้วยในฐานะคู่เจรจาของอาเซียน ทำให้เราสามารถใช้เวทีดังกล่าวปรึกษาหารือระหว่างรัฐสมาชิกในด้านการเมืองและความมั่นคง เพื่อเดินหน้าสร้างสันติภาพในเอเชีย ซึ่งอาเซียนสามารถมีบทบาทสำคัญด้วยเช่นกัน
นอกจากนี้ ตนยังคิดถึงการมีบทบาทของประเทศไทยในส่วนหนึ่งของระเบียบโลกใหม่ ซึ่งหากนับแต่ประเทศไทยที่มีประชากรกว่า 70 ล้านคนเพียงลำพัง ประเทศมหาอำนาจอาจไม่ฟัง แต่ถ้านับเป็นอาเซียนทั้งหมดเกือบ 670 ล้านคน ซึ่งประกอบด้วยประเทศที่มีอำนาจขนาดกลาง (Middle Powers) หลายๆ ประเทศ แต่ประเด็นคือ ประเทศอาเซียนจะต้องพยายามเกาะกลุ่มกันเพื่อให้บรรลุความเป็นศูนย์กลางอาเซียน (ASEAN Centrality) และเมื่ออาเซียนประสานความร่วมมือกับอีกหลายประเทศในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก รวมทั้งเกาหลีด้วย ก็สามารถกลายเป็นอำนาจที่มีขนาดใหญ่พอที่จะมีปากเสียง มีพลังในการสร้างสันติภาพในเอเชีย และมีอำนาจในการต่อรองเจรจากับประเทศมหาอำนาจอื่นๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
ทั้งนี้ ในช่วงท้ายของการบรรยายได้มีการเปิดเวทีให้ผู้เข้าร่วมฟังซักถาม ซึ่งได้รับความสนใจอย่างมากจากผู้เข้าฟังที่มีทั้งนักศึกษาจากมหาวิทยาลัยเกาหลีและอื่นๆ ตลอดจนคนไทยที่เข้าร่วมฟังการบรรยายด้วย โดยประเด็นคำถามครอบคลุมตั้งแต่สถานการณ์การเมืองในไทย การแก้ไขรัฐธรรมนูญ ความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชน ตลอดจนความเห็นต่อการแก้ไขปัญหาการจ้างงานแรงงานไทย และปัญหากระบวนการตรวจคนเข้าเมืองด้วย
โดยพิธาระบุว่า ไทยกับเกาหลีใต้เป็นมิตรกันมาถึง 65 ปี ในระยะยาวเราสามารถพัฒนามิตรภาพของเราให้มั่นคงได้ แม้ในระยะสั้นอาจมีความต่างกันบ้าง โดยเฉพาะในกรณีแรงงานไทยและการส่งกลับคนไทย แต่นี่ก็เป็นเรื่องที่ต้องคุยกันในฐานะมิตร
จากการที่ตนได้ไปเยือนและรับฟังจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องระหว่างการเยือนเกาหลีใต้ ตนเข้าใจดีถึงความซับซ้อนของปัญหา แต่ก็ต้องยอมรับว่ามีอุปสงค์และอุปทานจากทั้งสองฝ่าย มีความต้องการแรงงานเกาหลีจากไทย และมีความต้องการแรงงานไทยจากฝั่งบริษัทเกาหลีเช่นกัน สิ่งที่เป็นข้อแตกต่างก็คือ ในอุตสาหกรรมต่างๆ มีความต้องการปริมาณแรงงานในสัดส่วนที่ไม่เท่ากัน
ซึ่งสิ่งที่ดีที่สุดคือ การที่ทั้งฝ่ายไทยและฝ่ายเกาหลีร่วมเผชิญหน้าปัญหาด้วยกันอย่างเปิดเผย พูดคุยและหาข้อตกลงร่วมกันเพื่อจัดสรรความแตกต่างที่เรามีอยู่ เมื่อนั้นตนเชื่อว่าจะสามารถบรรเทาปัญหาทั้งการหนีเข้าเมืองของคนไทย และการส่งกลับคนไทยจากเกาหลีได้
