หลังจาก Agnès Varda เสียชีวิตไปเมื่อ 4 ปีก่อน ผู้กำกับที่ยังคงทำภาพยนตร์แล้วทำให้คนดูรู้สึกเชื่อมั่นในแง่งามของมนุษย์ก็อาจหลงเหลืออยู่เพียงไม่กี่คน หนึ่งในนั้นก็คงเป็น Aki Kaurismäki ผู้กำกับชาวฟินแลนด์ ที่ผลงานเรื่องล่าสุดของเขาอย่าง Fallen Leaves ได้เข้าฉายในไทยเป็นครั้งแรก ซึ่งถือเป็นเรื่องที่น่ายินดีและน่าตกใจในเวลาเดียวกัน เพราะภาพยนตร์ของเขาไม่เคยเข้าฉายในโรงภาพยนตร์บ้านเราอย่างเป็นทางการมาก่อน
เช่นเดียวกับผลงานก่อนหน้านั้นอย่าง Shadows in Paradise (1986) ที่ว่าด้วยความรักของคนเก็บขยะกับสาวแคชเชียร์, Ariel (1988) ชีวิตของคนงานเหมืองที่ตกงานกับพ่อที่ฆ่าตัวตาย และ The Match Factory Girl (1990) สาวโรงงานไม้ขีดไฟกับครอบครัว
ภาพยนตร์ของ Aki Kaurismäki ยังคงพูดถึงชีวิตของชนชั้นแรงงานในสังคม ซึ่งใน Fallen Leaves มันได้จับจ้องไปยังแรงงานหนุ่มสาวขี้เหงาที่ได้บังเอิญมาพบกัน ก่อนที่พวกเขาจะตัดสินใจไปดูภาพยนตร์ของ Jim Jarmusch ในโรงภาพยนตร์ และออกมาพูดคุยอย่างชอบพอกัน
แต่โชคชะตาก็เหมือนจะเล่นตลก เมื่อทั้งสองพลาดโอกาสที่จะได้เจอกันครั้งแล้วครั้งเหล่า ในห้วงเวลาแห่งการรอคอย ชีวิตของเขากับเธอต่างก็ตลบอบอวลไปด้วยความรัก ขณะเดียวกันความยากไร้รอบตัวก็กำลังกัดกินพวกเขาอย่างช้าๆ
พล็อตเรื่องสุดเรียบง่ายนี้เป็นสิ่งที่โดดเด่นของ Aki Kaurismäki มาโดยตลอด มันไม่ได้หวือหวา หักมุม หรือเปลี่ยนแปลงพัฒนาตัวละคร หากแต่เป็นการเฝ้ามองชีวิตของผู้คนที่กำลังดำเนินไปอย่างเชื่องช้า ผ่านช่วงเวลาที่มักจะทำให้คนดูสับสนงงงวยว่าแท้จริงแล้วเป็นช่วงไหนกันแน่
ใน Fallen Leaves นอกจากว่าด้วยเรื่องของกรรมาชีพ สิ่งหนึ่งที่ปกคลุมบรรยากาศของภาพยนตร์ตลอดทั้งเรื่องคือ การที่มันพูดถึงข่าวสงครามยูเครนทุกครั้งเวลาที่ตัวละครเปิดวิทยุฟัง แต่ในเวลาเดียวกัน เครื่องแต่งกาย รวมไปถึงสภาพแวดล้อมของสังคม ก็ดูจะไม่ได้อยู่ในยุคเดียวกับสิ่งที่ข่าวนำเสนอ
หรือว่าง่ายๆ ความกลมกลืนและย้อนแย้งนี้เองคือลายเซ็นอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของ Aki Kaurismäki เพราะตั้งแต่ที่เริ่มทำภาพยนตร์ที่พูดถึงชนชั้นแรงงานเมื่อเกือบ 40 ปีก่อน ความแน่วแน่และชัดเจนในวิธีการของเขายังคงเหมือนเดิมราวกับถูกแช่แข็งแบบเดียวกับช่วงเวลาภายในเรื่อง
ถึงแม้จะเล่าอย่างราบเรียบ แต่ภาพยนตร์ของ Aki Kaurismäki ก็ยังคงนำเสนอความงดงามของมนุษย์ได้อย่างละเมียดละไม ที่สำคัญมันสอดแทรกความตลกขบขันได้ราวกับเป็นเนื้อเดียวกัน ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำให้คนดูจมอยู่กับห้วงเวลาที่ภาพยนตร์กำลังดำเนินไปได้อย่างแนบเนียนและไม่ยากเย็น
อย่างไรก็ตาม เนื้อในของ Fallen Leaves ก็ยังคงมีข้อหนึ่งที่น่าพูดถึง นั่นคืออาการติดเหล้าของตัวละครที่ในที่นี้มันกลายเป็นแกนกลางของปัญหาความสัมพันธ์ เพราะในภาพยนตร์เรื่องนี้ Aki Kaurismäki ไม่ได้ให้เขาทำอะไรมากไปกว่าการดื่มให้กับความเศร้า และแก้ไขปัญหาด้วยการตระหนักรู้เอง แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ ขณะที่กำลังจมอยู่กับการมอมเมา อำนาจของทุนนิยมที่ผูกติดอยู่กับสังคมก็ได้ผลักไสไล่ส่งชีวิตของเขาอย่างไม่ไยดี หรือมองอีกมุม หากสงครามยูเครนที่ดังอื้ออึงตลอดทั้งเรื่องเป็นสนามรบในรูปแบบหนึ่ง สนามรบที่ตัวละครในเรื่องกำลังเผชิญก็คือทุนนิยมที่อยู่รายล้อมตัวพวกเขา
และมันเป็นอีกครั้งที่ทำให้เห็นว่าตัวละครในภาพยนตร์ของ Aki Kaurismäki ยังคงเป็นคนที่เถรตรงเหมือนที่เป็นมาตลอด พวกเขามีจิตใจดี ชอบช่วยเหลือเกื้อกูล แต่ในเวลาเดียวกันก็ดื้อรั้น ถ้าไม่ให้อยู่ก็จะไม่อยู่ หรือถ้าจะรักใครก็จะรักเลย ภาพยนตร์ของเขามักมีตัวละครแบบนี้อยู่เสมอ และมันทำให้เห็นว่าแม้ในโลกที่เลวร้ายก็ยังคงมีมุมเล็กๆ ให้กับความสวยงามของมนุษย์
ด้วยเหตุนี้ ภาพยนตร์ของ Aki Kaurismäki เลยมีท่าทีเป็นเหมือนเทพนิยายของชนชั้นแรงงานและคนยากไร้ เพราะไม่ว่าตัวละครจะประสบพบเจอกับเรื่องที่น่าเหนื่อยหน่ายหรือเศร้าสร้อยเพียงใด สุดท้ายพวกเขาก็จะลงเอยกับความสุขอยู่ดี ซึ่ง Aki Kaurismäki เองเคยให้สัมภาษณ์ว่า ในโลกที่ใจร้าย อย่างน้อยก็ขอให้ตัวละครของเขาได้พบเจอกับความสุขบ้างก็ยังดี
ในภาพรวม Fallen Leaves จึงเป็นภาพยนตร์ที่มีตัวตนของปรมาจารย์นักทำภาพยนตร์ผู้นี้สลักอยู่ทุกอณู เพราะมันไม่เพียงแค่พูดถึงมนุษย์อย่างที่เคยเป็นมา แต่นำเรื่องราวที่ร่วมสมัยมาผสมผสานกับลายเซ็นที่ทั้งสุข เศร้า เหงา รัก ผ่านการต่อบทสนทนาที่เฉียบคมของตัวละครได้อย่างลงตัว ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนแสดงให้เห็นถึงความเก่งกาจและน่านับถือของ Aki Kaurismäki ในฐานะคนทำภาพยนตร์ ที่นำเสนอเรื่องราวของมนุษย์ได้อย่างจริงใจที่สุดคนหนึ่งในโลกภาพยนตร์
ที่สำคัญ การที่ภาพยนตร์เรื่องนี้เข้าฉายในไทยก็เป็นโอกาสดีสำหรับใครที่ไม่เคยดูภาพยนตร์ของเขามาก่อน เพราะไม่มากไม่น้อย การสอดส่องชีวิตของผู้คนในงานก็น่าจะสร้างประสบการณ์การรับชมที่แปลกใหม่ได้พอสมควร แม้หน้าภาพยนตร์เหมือนจะดูยาก แต่แท้จริงแล้วความเข้าถึงคนดูทุกกลุ่มนั้นเป็นเสน่ห์อย่างหนึ่งที่ทำให้ใครหลายคนหลงรักในผลงานของ Aki Kaurismäki เสมอมา
Fallen Leaves เข้าฉายแล้ววันนี้ ในโรงภาพยนตร์
รับชมตัวอย่างได้ที่:
