นอกจากจะได้เห็นการรักษาระยะห่างและการจัดเสวนาท่ามกลางพื้นที่กึ่งเอาต์ดอร์ ณ อาคารศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เป็นแห่งแรกแล้ว งานเสวนาครั้งนี้ยังได้รับความรู้จากผู้เชี่ยวชาญครบทุกมิติ ทั้งเศรษฐกิจ สาธารณสุข และสุขภาพกันแบบเต็มๆ โดยภาพรวมคาดการณ์ 5 ปัญหาที่ทั่วโลกต้องเผชิญครั้งใหญ่ ทั้งการว่างงาน สงครามการค้า ราคาน้ำมัน ตลาดทุน และความขัดแย้งระหว่างขั้วมหาอำนาจโลก แนะรัฐกระตุ้นการผลิต จ้างงาน ฟื้นฐานเกษตรกรรม เริ่มมีสัญญาณดี คนใส่ใจสุขภาพมากขึ้น สสส. เร่งรณรงค์ชีวิตวิถีใหม่ ชีวิตดีเริ่มที่เรา จัดทำ 7 คู่มือดูแลคน-สังคม-ระบบ สร้างภูมิคุ้มกันประเทศ
พระไพศาล วิสาโล เจ้าอาวาสวัดป่าสุคะโต จังหวัดชัยภูมิ พูดคุยผ่านระบบประชุมทางไกลออนไลน์: ขอทุกคนยอมรับ ปรับตัว หากิจกรรมรักษาใจ
การรักษาใจสำคัญไม่แพ้กับการรักษากาย การใช้ชีวิตวิถีใหม่ช่วงยุคโควิด-19 อาจต้องเปลี่ยนไป ขอให้ยึดหลักปฏิบัติ 4 ข้อที่จะช่วยทุกคนได้คือ
- ยอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นได้อย่างมีสติและเข้าใจ ตระหนักว่าความเครียด วิตก กลัว ทำร้ายจิตใจ
- อย่ายึดติดสิ่งเดิมๆ ยอมรับความเปลี่ยนแปลงใหม่ที่กำลังจะเกิดขึ้น
- อย่าหยุดนิ่ง พยายามหากิจกรรมที่เป็นประโยชน์และสร้างสรรค์ทำเพื่อคลายความเครียด เช่น การช่วยเหลือผู้อื่น ชุมชน ทำประโยชน์ต่อส่วนรวม สิ่งเหล่านี้จะช่วยเติมพลังบวกเสริมสร้างแรงบันดาลใจในตัวเราเอง
- ปรับความคิด ความเข้าใจ ปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ หาช่องทางเพิ่มรายได้ เช่น การขายสินค้าผ่านออนไลน์ ลองค้นศักยภาพใหม่ๆ ของตัวเอง และขอเป็นกำลังใจให้ทุกคนผ่านพ้นวิกฤตนี้ไปให้ได้
ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ กรรมการคณะที่ปรึกษาด้านผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมในศูนย์บริหารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19): นี่คือสงครามโลกครั้งที่ 3 ถล่มเศรษฐกิจและทำลายชีวิตทุกมิติ
การแพร่ระบาดของโควิด-19 ในครั้งนี้เปรียบเสมือนสงครามโลกครั้งที่ 3 เป็นสงครามที่เราไม่สามารถมองเห็นศัตรูคู่ต่อสู้ได้ ส่งผลกระทบทำให้เกิดความปั่นป่วนในหลายมิติ โดยเฉพาะทางด้านเศรษฐกิจ เกิดการว่างงานจำนวนมาก สงครามการค้า อำนาจการซื้อลดลง วิกฤตราคาน้ำมัน เกิดการผันผวนด้านราคาในรอบหลายปี เศรษฐกิจโลกแย่ลง ต้องใช้เวลาฟื้นตัวในระยะยาว การทุ่มเงินแก้ปัญหาจะก่อให้เกิดหนี้สาธารณะ วัคซีนอาจใช้ได้ในไตรมาสแรกของปี 2565 ซึ่งจากวิกฤตวันนี้ก่อนไปสู่ชีวิตวิถีใหม่ จะอยู่ภายใต้ 5 ขั้นตอนดังนี้
- Resolve – คำตอบ
- Resilience – ความสามารถในการปรับตัว
- Return – การกลับมาสู่การใช้ชีวิต
- Reimagination – การกลับมาคิดทบทวนถึงวิกฤตที่อาจจะเกิดขึ้นอีกในอนาคต
- Reform – การปฏิรูป
และหลังพ้นวิฤต ทั่วโลกจำเป็นต้อง Kick-Start เศรษฐกิจด้วยเงินจำนวนมหาศาล จึงตามมาด้วยปัญหา หนี้สาธารณะ ภาระหนี้ ความไม่คล่องตัวในการใช้ทรัพยากรในอนาคต และภาระหนี้แก่คนรุ่นใหม่ พร้อมพฤติกรรมที่ต้องเปลี่ยนไปของคนไทย ในมิติด้าน Digitalization มากยิ่งขึ้น การเรียนรู้ออนไลน์ สภาวะน้ำขาดแคลน การว่างงานขนาดใหญ่ ความท้าทายจากเทคโนโลยีใหม่ๆ และผลพวงจากภาวะเศรษฐกิจโลก
ดังนั้นคนไทยทุกคนต้องปรับตัว เตรียมความพร้อมปรับ Mindset ให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่และชีวิตวิถีใหม่ของโลกที่จะเกิดขึ้น ด้วยการพัฒนาทักษะที่จะทำให้ตนเองมีส่วนร่วมในการสร้าง Resilience ทางเศรษฐกิจไทย พัฒนาทักษะเกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ แสวงหาความรู้เรื่องสุขภาพ สาธารณสุข และปรับตัวให้พร้อมต่อโลก Digitalization ที่จะเกิดขึ้น
วิวัฒน์ ศัลยกำธร อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์: อาหารจะหายาก เมืองไทยคือแหล่งอาหารของโลก หมดยุคทุนนิยมหยุดแข่งขัน การทูตจะแบ่งปันกันมากขึ้น
เมื่อประมาณ 9 ปีที่แล้ว รัชกาลที่ 9 ทรงเตือนว่าจะเกิดน้ำท่วม ภัยแล้ง จะเกิดโรคระบาด และตามมาด้วยความอดอยาก วันนี้ทุกอย่างเกิดขึ้นครบหมด วิกฤตโควิด-19 ส่งผลกระทบไปทั่วโลกโดยเฉพาะปัญหาการขาดแคลนอาหารในหลายประเทศ แต่ประเทศไทยเป็นประเทศต้นแบบในด้านเกษตรกรรมที่ดี และเป็นแหล่งอาหารสำรองอันติดอันดับ 1 ใน 6 ของโลก เพื่อให้รับมือได้กับทุกวิกฤตในเรื่องของอาหาร คนไทยต้องปรับตัวให้ความสำคัญกับทรัพยากร ทั้งดิน น้ำ พืชพันธุ์ท้องถิ่น และสิ่งที่รัฐต้องเร่งจัดการและส่งเสริมคือ การฟื้นฟูดิน แก้ไขปัญหาภัยแล้งอย่างจริงจัง และส่งเสริมด้านการเกษตรให้เกิดความยั่งยืน สร้างเกษตรกรที่เข้มแข็ง สร้างความมั่นคงทางอาหาร ผลักดันให้เกิดวิสาหกิจชุมชนเพื่อสังคม นำหลักเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ ประชาชนสามารถพึ่งพาตนเองได้ โดยไม่ต้องรอพึ่งรัฐแต่เพียงอย่างเดียว สร้าง New Normal หรือชีวิตวิถีใหม่ ด้วยขนบความเป็นไทยแบบดั้งเดิม ที่มุ่งเน้นการแบ่งปัน หมดยุค Americanization แล้ว และการทูตของโลกจะเน้นการให้ความร่วมมือ แบ่งปัน แลกเปลี่ยนทรัพยากร เพื่อการช่วยเหลือกันและกันมากขึ้น ไม่ใช่เป็นการ Barter แบบทุนนิยม ที่ต้องเอาของราคาเท่ากันเท่านั้นมาแลกเปลี่ยนกันเหมือนแต่ก่อน ส่วนสังคมเมืองควรปรับพื้นที่ที่จำกัด ให้สามารถปลูกพืชผักที่สามารถนำมาพึ่งพาตัวเองได้
นพ.คำนวณ อึ้งชูศักดิ์ ที่ปรึกษาด้านวิชาการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข เฉพาะการแก้ไขปัญหาการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 และอดีตนายแพทย์ผู้ทรงคุณวุฒิด้านเวชกรรมป้องกัน สาขาระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข: นี่ไม่ใช่หนังสั้น แต่เป็นซีรีส์เรื่องยาว วัคซีนจะเกิดขึ้นได้อย่างน้อย 1 ปี แนะหลักการ 5S เพื่อวิถีชีวิตใหม่
การแพร่ระบาดของโควิด-19 ถือเป็น Pandemic หรือโรคติดต่อที่ไม่สามารถหยุดยั้งได้ตามที่องค์การอนามัยโลกได้ประกาศไว้ การเดินทางของโลกเป็นไปตามการเดินทางของมนุษย์ เกิดการแพร่ระบาดในหลายประเทศทั่วโลก ส่งผลกระทบในหลายมิติ หลายประเทศเลือกใช้การล็อกดาวน์ประเทศในการแก้ไขปัญหา สำหรับประเทศไทยใช้วิธีการแบบกึ่งล็อกดาวน์ และเรายังต้องเผชิญกับโควิด-19 ไปอย่างน้อย 12 เดือน เปรียบได้เหมือนกับซีรีส์ยาวเรื่องหนึ่ง
สำหรับสถานการณ์ที่อาจเกิดขึ้นใน 1 ปีข้างหน้าคือ
- หยุดการแพร่เชื้อได้หมด (No Transmission) ซึ่งไม่น่าจะเป็นไปได้
- มีการแพร่เชื้อแต่อยู่ในระดับต่ำ (Low Transmission) การระบาดเป็นกลุ่มก้อน บางเดือน บางพื้นที่ บางกลุ่ม แต่ควบคุมได้
- มีการแพร่เชื้อในระดับสูง กว้างขว้าง และเกิดวิกฤตเป็นระลอก
ซึ่งเลือกได้ผมอยากให้สถานการณ์อยู่ในแบบที่สองมากกว่า เพราะแบบที่หนึ่ง ณ ตอนนี้คงไม่มีทางเป็นไปได้อยู่แล้ว
บทบาทสำคัญคือ คนไทยทุกคนที่จะร่วมกันเขียนและแสดงออกมาว่าซีรีส์เรื่องนี้จะดำเนินไปอย่างไร และต้องพร้อมเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตใหม่ตามค่านิยม 5S ว่า เพื่อให้เกิดผลในระยะยาว ได้แก่
- Safety – คำนึงถึงความปลอดภัยด้านสุขภาพเป็นอันดับแรก ก่อนความสนุกสนาน และความสะดวกสบาย
- Small – งานสังคมต้องเล็กแต่มีความหมาย
- Save Resources – ลดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น เช่น สุรา บุหรี่ การพนัน ลดการใช้พลังงาน ลดเวลาที่เปล่าประโยชน์ ลดการพบแพทย์
- Social Justice – คำนึงถึงส่วนรวม ลดความเหลื่อมล้ำในสังคม และการเปรียบเทียบ
- Spiritual Dimension – ให้คุณค่าความสำคัญในด้านจิตวิญญาณ
ดร.สุปรีดา อดุลยานนท์ ผู้จัดการกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เน้นส่งเสริมสุขภาพอย่างต่อเนื่องยั่งยืน มุ่งเป้าขับเคลื่อนวิถีชีวิตใหม่ เชื่อมโยงสุขภาพคนไทยแบบบูรณาการ
ในขณะที่เรากำลังเผชิญกับสิ่งคุกคามใหม่คือ การระบาดของโควิด-19 และคนยังไม่เข้าใจ มีความสับสน มีความกลัว สสส. ได้เข้าไปสื่อสารกับผู้คนในการสร้างการรับรู้ถึงสาเหตุว่าวงจรการเกิดโรคระบาดมี 3 ระยะ ได้แก่
- ระยะความกลัว กังวล เพราะยังไม่มีความรู้ ความเข้าใจ
- ระยะการเรียนรู้
- ระยะเกิดพัฒนาการสู่การเปลี่ยนแปลง
และสิ่งที่แต่ละคนควรจะต้องทำเพื่อรับมือกับวิกฤตโควิด-19 ให้รับมือได้ทั้งกายและจิตใจ ที่ผ่านมา สสส. มีการรณรงค์ให้คนไทยมีสุขภาพดีมาโดยตลอด สร้างภูมิคุ้มกันที่ไม่ใช่แค่ร่างกายอย่างเดียว แต่รวมถึงระบบในสังคมต่างๆ ซึ่งก็เป็นงานสำคัญที่ สสส. ได้เดินหน้าทำมาอย่างต่อเนื่อง
ในภาวะวิกฤตแบบนี้เราจึงได้นำศักยภาพที่เรามีเพื่อผลักดันให้เกิดชีวิตวิถีใหม่ขึ้น ด้วยการชวนคนไทยปรับตัวทำความเข้าใจกับชีวิตวิถีใหม่ เราจะต้องมีความปกติใหม่ มีแนวปฏิบัติใหม่ การทำให้ ‘ปกติ’
Normalization เช่น การสูบบุหรี่เท่ากับความเป็นชายโก้เก๋ ดื่มเหล้า สนุก สังคม เป็นการทำให้ ‘ไม่ปกติ’
Denormalization เช่น ‘คุณทำร้ายฉันทำไม?’ หรือ ‘ให้เหล้าเท่ากับแช่ง’ เป็นต้น
พร้อมขับเคลื่อนการสร้างชีวิตวิถีใหม่เชื่อมโยงปัจจัยด้านระบบสุขภาพ สังคม การศึกษา เทคโนโลยี สิ่งแวดล้อม และเศรษฐกิจ โดยรัฐและสังคมไทยต้องร่วมกันกำหนด ‘จุดหมาย’ ในการเร่งการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน หรือ SDGs ด้าน ‘Good Health and Well Being’ ร่วมกับประชาคมโลกที่ได้ลงปฏิญญาไว้แล้ว ซึ่งสอดคล้องกับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และใช้กระบวนการดังกล่าวสร้างเสริมสุขภาพ เพื่อขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง ในก้าวเบื้องต้นของการเดินทางไกลครั้งนี้ร่วมกัน
หมายเหตุ
สสส. และภาคีเครือข่ายได้จัดทำ 7 คู่มือเพื่อสร้างความเข้าใจที่ถูกต้อง และเป็นแนวทางการปฏิบัติตัวสร้างชีวิตวิถีใหม่อย่างครอบคลุมต่อการใช้ชีวิตประจำวัน การป้องกันโรค และการจัดระเบียบทางสังคม ท่านใดสนใจสามารถเข้าไปดูและดาวน์โหลดฟรีได้ที่ www.thaihealth.or.th/ไทยรู้สู้โควิด
พิสูจน์อักษร: พรนภัส ชำนาญค้า
