จุดหมายสำคัญด้านพลังงานของแต่ละประเทศทั่วโลกในปัจจุบัน คือ Net Zero หรือ การปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ สำหรับประเทศไทยจากเดิมที่เราเคยตั้งเป้าดังกล่าวไว้ในปี 2065 แต่ด้วยหลากหลายปัจจัยทำให้เราตัดสินใจปรับเป้าหมายมาเป็นปี 2050 ซึ่งถือเป็นหน่ึงในโจทย์ที่ท้าทายอย่างมาก
อุตสาหกรรมพลังงานไฟฟ้าเป็นหนึ่งในตัวแปรสำคัญที่สุด เพราะไฟฟ้าคือ ‘ต้นน้ำ’ ของการลดคาร์บอนในภาคอุตสาหกรรมและขนส่ง ทว่าที่ผ่านมา ภาคการผลิตไฟฟ้าคือผู้ปล่อยก๊าซเรือนกระจกรายใหญ่จากการใช้ถ่านหินและก๊าซธรรมชาติ
ท่ามกลางช่วงเวลาที่ได้ชื่อว่า Energy Transition หรือการเปลี่ยนผ่านด้านพลังงาน การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะผู้ดูแลความมั่นคงระบบไฟฟ้า กำลังมองหาจิ๊กซอว์ชิ้นสำคัญที่จะมาอุดช่องโหว่ของพลังงานหมุนเวียน และคำตอบนั้นอาจอยู่ที่ ‘โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ขนาดเล็ก’ หรือ SMR (Small Modular Reactor)
ทำไม SMR สำคัญกับประเทศไทย?
คำถามที่หลายคนสงสัยคือ ในเมื่อเรามีแดดและลม ทำไมต้องหันกลับไปหานิวเคลียร์?
วฤต รัตนชื่น รองผู้ว่าการยุทธศาสตร์ กฟผ. ให้คำตอบที่สะท้อนความเป็นจริงทางเศรษฐกิจว่า แม้พลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy) จะสะอาด แต่ข้อจำกัดคือความไม่แน่นอน และการพึ่งพาแบตเตอรี่กักเก็บพลังงานในสเกลระดับประเทศยังมีต้นทุนสูงและข้อจำกัดเรื่องแร่ธาตุหายาก (Rare Earth)
ในขณะที่ SMR เปรียบเสมือน ‘Green Baseload’ หรือโรงไฟฟ้าฐานที่เดินเครื่องได้ตลอด 24 ชั่วโมงโดยไม่ปล่อยคาร์บอน ซึ่งมีความเสถียรและความเป็นไปได้ในเชิงพาณิชย์มากที่สุดในปัจจุบันเมื่อเทียบกับเทคโนโลยีใหม่อื่นๆ
“ณ วันนี้ถ้าเราไป Net Zero โดยที่ไม่มี SMR ต้นทุนค่าไฟเราจะสูง ต้นทุนการผลิตเราจะสูง” วฤตกล่าวเน้นย้ำ พร้อมเสริมประเด็นที่น่ากังวลว่าเราอาจจะไปไม่ถึง Net Zero หากไม่มี SMR
หากต้นทุนค่าไฟไทยแพงกว่าคู่แข่งเพราะโครงสร้างพลังงานไม่สมดุล นักลงทุนต่างชาติอาจย้ายฐานการผลิตไปยังประเทศที่มีต้นทุนต่ำกว่า ดังนั้น SMR จึงไม่ใช่แค่ทางเลือกทางเทคนิค แต่เป็นทางรอดในการรักษา ขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ
SMR กุญแจปลดล็อก Net Zero 2050
ความกังวลเรื่องความปลอดภัยเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่เทคโนโลยี SMR ในปัจจุบัน จะแตกต่างจากโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ขนาดใหญ่ในอดีตอย่างสิ้นเชิง ไม่ว่าจะเรื่องขนาดที่เล็กกว่า โดยมีกำลังผลิตต่อโมดูลไม่เกิน 300 เมกะวัตต์ สามารถขนส่งและประกอบได้ง่าย
ในแง่การป้องกันความเสี่ยง บนเทคโนโลยีปัจจุบันมีระบบระบายความร้อนแบบ Passive Safety ที่ทำงานได้เองตามธรรมชาติหากเกิดเหตุฉุกเฉิน ไม่ต้องใช้ไฟฟ้าเลี้ยงระบบ และยังอาศัยพื้นที่น้อย จึงสามารถตั้งในนิคมอุตสาหกรรมเพื่อจ่ายไฟตรง หรือนำไปใช้ในพื้นที่ที่ต้องการพลังงานสะอาดสูง
ด้วยบทบาทของ SMR ที่สำคัญต่อเป้าหมาย Net Zero ทำให้ร่างแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าของประเทศไทย พ.ศ. 2567 (PDP 2024) จึงได้บรรจุโรงไฟฟ้า SMR จำนวน 2 โรง รวมกำลังผลิต 600 เมกะวัตต์ ไว้ในช่วงปลายแผน (ภายในปี 2037) เพื่อเป็นจุดเริ่มต้นของการเรียนรู้เทคโนโลยี
อย่างไรก็ตาม สำหรับ SMR ในประเทศไทยนั้น จำเป็นจะต้องปลดล็อก 2 เรื่องสำคัญ คือ 1. กฎหมายและกฎระเบียบ และ 2. ความรู้ความเข้าใจของประชาชน
กรณีศึกษาจากเกาหลีใต้
จากการนำคณะสื่อมวลชนและผู้บริหาร กฟผ. เยือนสาธารณรัฐเกาหลี (เกาหลีใต้) เพื่อศึกษาดูงานที่สถาบันวิจัยกลาง (CRI) ของ KHNP และโรงงาน Doosan Enerbility พบว่าเกาหลีใต้คือตัวอย่างของประเทศที่ใช้นิวเคลียร์ขับเคลื่อนเศรษฐกิจในสัดส่วนค่อนข้างสูง
ปัจจุบันเกาหลีใต้มีสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากนิวเคลียร์ถึง 30-32% มากสุดเป็นอันดับ 5 ของโลก และกำลังเดินหน้าขยายต่อเพื่อเป้าหมาย Net Zero
อย่างไรก็ตาม เกาหลีใต้ไม่ได้มอง SMR แค่โรงไฟฟ้า แต่พัฒนาไปสู่โมเดล Smart Net-Zero City (SSNC) เช่นที่เมืองแทกู (Daegu) ซึ่งใช้ SMR จ่ายไฟให้เมืองและนิคมอุตสาหกรรม ผสานกับพลังงานหมุนเวียน ผลิตไฮโดรเจน และระบบน้ำจืด สะท้อนให้เห็นว่าชุมชนสามารถอยู่ร่วมกับเทคโนโลยีนี้ได้
วฤตย้ำว่า สิ่งที่ไทยต้องเรียนรู้จากเกาหลีไม่ใช่แค่การซื้อเทคโนโลยี แต่คือ ‘วิธีคิด’ ในการบริหารจัดการทั้ง Value Chain ตั้งแต่การหาเชื้อเพลิง การออกแบบ ไปจนถึงการกำจัดกาก เพื่อให้ไทยพึ่งพาตนเองได้และมีความยั่งยืนทางพลังงาน
ทั้งนี้ เกาหลีใต้เริ่มต้นใช้งานโรงไฟฟ้านิวเคลียร์แห่งแรกคือ KORI-1 สร้างเสร็จในปี 1978 โดยช่วงแรกนำเข้าเทคโนโลยีจากอเมริกา และแคนาดา ต่อมาได้พัฒนาเทคโนโลยีโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ของตนเอง OPR-1000 และ APR1400 โดยในปี 2009 ได้ส่งออกไปที่ UAE จำนวน 4 เครื่อง ปัจจุบันเกาหลีมีโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ 26 โรง
‘ไฮโดรเจน’ อนาคตที่ยังมาไม่ถึง
อีกหนึ่งพลังงานที่น่าจะเข้ามามีบทบาทมากขึ้นในอนาคตของอุตสาหกรรมพลังงานทั่วโลก คือ พลังงานไฮโดรเจน
แม้ไฮโดรเจนจะถูกมองว่าเป็นเชื้อเพลิงสะอาดขั้นสูงสุด แต่ในมุมมองของ กฟผ. เทคโนโลยีนี้ยังต้องใช้เวลาพัฒนาอีกระยะกว่าจะมีต้นทุนที่แข่งขันได้ในเชิงพาณิชย์
ในขณะที่ SMR เป็นเทคโนโลยีที่พัฒนาต่อยอดมาจากเตาปฏิกรณ์ในเรือดำน้ำหรือเรือตัดน้ำแข็งที่มีการใช้งานจริงมานานแล้ว จึงมีความพร้อมมากกว่าและสามารถเข้ามาเป็นกำลังหลักในช่วงเปลี่ยนผ่านได้ทันที
นอกเหนือจาก SMR กฟผ. ยังมีแผนปรับปรุงสัดส่วนพลังงานหมุนเวียนอื่นๆ ให้เร็วขึ้นตามเป้าหมายใหม่ของประเทศ โดยแผน PDP ฉบับปรับปรุงจะเร่งโครงการสำคัญให้เกิดขึ้นเร็วกว่าเดิม เช่น โซลาร์เซลล์ลอยน้ำ (Floating Solar) ในเขื่อนต่างๆ ปรับแผนให้ครบ 2,725 เมกะวัตต์ เร็วขึ้นเป็นภายในปี 2573 จากเดิม 2580
รวมทั้งการกำลังศึกษาศักยภาพลมในพื้นที่ กฟผ. เช่น ที่ อ.ทับสะแก จ.ประจวบคีรีขันธ์ กว่า 4,000 ไร่ หรือโรงไฟฟ้าพลังน้ำท้ายเขื่อน โดยเพิ่มกำลังผลิตในเขื่อนหลักๆ อย่างเขื่อนศรีนครินทร์และภูมิพล
โดยสรุปแล้วการบรรลุเป้าหมาย Net Zero 2050 ไม่ใช่เรื่องง่ายและไม่มีสูตรสำเร็จตายตัว แต่สิ่งที่ชัดเจนคือ ประเทศไทยไม่สามารถพึ่งพาพลังงานรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งเพียงอย่างเดียวได้
การเปิดรับเทคโนโลยี SMR เข้ามาในสมการพลังงาน ไม่ใช่เพียงเพื่อความมั่นคงทางไฟฟ้า แต่คือการวางเดิมพันกับอนาคตทางเศรษฐกิจของประเทศ เพื่อไม่ให้ไทยตกขบวนรถไฟสายความยั่งยืนที่กำลังวิ่งไปข้างหน้าด้วยความเร็วสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง
