เศรษฐกิจไทยส่งสัญญาณน่ากังวล เมื่อ ‘การบริโภคภาคเอกชน’ เครื่องยนต์หลักที่เคยแบก GDP กำลังจะหมดแรง SCB EIC เผยผลสำรวจพฤติกรรมผู้บริโภคล่าสุด พบสัญญาณอันตราย ‘รายได้โตไม่ทันรายจ่าย’ ลุกลามจากกลุ่มเปราะบางสู่ ‘คนรายได้ปานกลาง-สูง’ พร้อมเปิด 3 ปัจจัยเสี่ยงที่ฉุดรั้งกำลังซื้อในระยะข้างหน้า
ดร.ปุณยวัจน์ ศรีสิงห์ นักเศรษฐศาสตร์อาวุโส ศูนย์วิจัยเศรษฐกิจและธุรกิจ (SCB EIC) ให้สัมภาษณ์ผ่านรายการ Morning Wealth ถึงสถานการณ์เศรษฐกิจไทยที่มีแนวโน้มขยายตัวต่ำต่อเนื่อง โดยประเมิน GDP ปีนี้ไว้ที่ 2.1% และมองว่าปีหน้าจะชะลอตัวลงเหลือเพียง 1.5% ซึ่งหนึ่งในปัจจัยกดดันสำคัญคือ การบริโภคภาคเอกชน ที่ขยายตัวลดลงอย่างมีนัยสำคัญ
เจาะลึก 3 ปัจจัย ทำไมการบริโภคไทย ‘หมดแรง’
ดร.ปุณยวัจน์ ระบุว่า การบริโภคภาคเอกชนถือเป็นแรงขับเคลื่อนหลักที่มีสัดส่วนเกือบ 60% ของ GDP ไทย ในอดีตเคยเติบโตได้ระดับ 5-6% แต่ในปีนี้คาดว่าจะโตเพียง 2.6% และปีหน้าอาจเหลือเพียง 1.9% ซึ่งหากตัดช่วงวิกฤตโควิด-19 ออกไป จะถือเป็นการเติบโตที่ต่ำที่สุดในรอบ 10 ปีโดยมีสาเหตุหลัก 3 ประการ ได้แก่:
- ความเชื่อมั่นผู้บริโภคต่ำ โดยดัชนีความเชื่อมั่นปรับตัวลดลงต่อเนื่อง สอดคล้องกับการบริโภคที่ชะลอตัว
- การเข้าถึงสินเชื่อยากขึ้น (Credit Crunch) ซึ่งแม้สัดส่วนหนี้ครัวเรือนต่อ GDP จะลดลงมาอยู่ที่ 87% แต่เป็นการลดลงที่ไม่สะท้อนสุขภาพการเงินที่ดี เพราะเกิดจากสินเชื่อครัวเรือนที่ติดลบ ติดต่อกัน 2 ไตรมาสเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ สะท้อนว่าคนไทยกู้เงินมาบริโภคได้ยากขึ้นเนื่องจากปัญหาคุณภาพหนี้ (NPL)
- รายได้ฟื้นตัวช้ากว่าที่คิด ขณะที่ข้อมูลจากสำนักงานสถิติแห่งชาติเผยความจริงที่น่าตกใจว่า รายได้ของครัวเรือนไทยในช่วงครึ่งปีแรกของปีนี้ ‘ลดลง’ เมื่อเทียบกับ 2 ปีก่อนหน้า ในรูปของตัวเงิน สวนทางกับภาวะปกติที่รายได้ควรเติบโตขึ้น
เจาะผลสำรวจ SCB EIC เมื่อ ‘คนรายได้สูง’ เริ่มสั่นคลอน
จากการสำรวจพฤติกรรมผู้บริโภค (SCB EIC Consumer Survey) ในช่วงสิ้น
ไตรมาสที่ 3 ปีนี้ จากกลุ่มตัวอย่างเกือบ 2,000 คน พบข้อมูลที่สะท้อนความเปราะบางทางการเงินที่รุนแรงขึ้น ดังนี้
1. พบปัญหา ‘รายได้โตไม่ทันรายจ่าย’ ผู้ตอบแบบสอบถามถึง 70% ระบุว่ารายได้เท่าเดิมหรือลดลง ในขณะที่ 90% ระบุว่ารายจ่ายเท่าเดิมหรือเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ผู้บริโภคกว่า 1 ใน 3 เผชิญปัญหารายได้โตไม่ทันรายจ่าย ที่น่ากังวลคือ ปัญหานี้ไม่ได้กระจุกตัวอยู่แค่กลุ่มรายได้น้อย ต่ำกว่า 15,000 บาทต่อเดือน อีกต่อไป แต่เริ่มลามเข้าสู่ กลุ่มรายได้ปานกลางค่อนไปทางสูง 30,000 – 50,000 บาท ต่อเดือน ซึ่งพบว่ามีปัญหานี้ถึง 50% หรือครึ่งหนึ่งของกลุ่ม
2. ภาระหนี้ชนเพดาน (Debt Service Ratio) สูงลิ่ว ในกลุ่มที่มีปัญหารายได้ไม่พอรายจ่าย พบว่า 35% ต้องนำเงินรายได้ไปจ่ายหนี้มากกว่า 60% ต่อเดือน และที่น่าตกใจที่สุดคือ กลุ่มรายได้น้อยกว่า 1 ใน 5 ระบุว่าต้องจ่ายหนี้มากกว่า 100% ของรายได้ หรือ หาเงินได้ 100 บาท ต้องจ่ายหนี้มากกว่า 100 บาท ซึ่งสะท้อนว่าต้องดึงเงินเก็บมาใช้หรือกู้นอกระบบมาหมุนเวียน
3. กลุ่มเสี่ยงใหม่ จ่ายไหวแต่ ‘ตึงมือ’ ผลสำรวจพบกลุ่ม ‘สีเหลืองและสีเทา’ หรือกลุ่มคนที่มีรายได้ 30,000 – 100,000 บาท ซึ่งปัจจุบันยังไม่ผิดนัดชำระหนี้ แต่ยอมรับว่าการจ่ายหนี้เริ่มมีปัญหาและตึงตัวมาก คนกลุ่มนี้มีความเสี่ยงสูงที่จะกลายเป็นหนี้เสีย (NPL) ในอนาคต หากมีปัจจัยลบเข้ามากระทบ
4. กับดักสินเชื่อดิจิทัลและพฤติกรรมฟุ่มเฟือย สำหรับกลุ่มที่ผิดนัดชำระหนี้ไปแล้ว นอกจากสาเหตุเรื่องรายได้ไม่พอจ่าย อีกปัจจัยที่เพิ่มขึ้นคือ ‘การก่อหนี้เกินตัว’ ผ่านช่องทางที่เข้าถึงง่าย เช่น แอปพลิเคชันเงินกู้ หรือ Buy Now Pay Later ซึ่งพบว่าราว 4-5% ของผู้ผิดนัดชำระหนี้ระบุว่าสินเชื่อรูปแบบนี้เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้หมุนเงินไม่ทัน
แนะทางออกแก้หนี้อย่างยั่งยืนด้วยกลยุทธ์ ‘3 ป.’
ดร.ปุณยวัจน์ ทิ้งท้ายว่า การแก้ปัญหาหนี้ครัวเรือนเป็นเรื่องยากแต่จำเป็นต้องทำ โดยเสนอแนวทาง 3 ด้าน เพื่อให้เกิดความยั่งยืน ดังนี้
- ป. ปรับ โดยภาครัฐ ปรับสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการแก้หนี้ เช่น การค้ำประกันเครดิต หรือมาตรการจูงใจสถาบันการเงิน
- ป. ปล่อย โดยสถาบันการเงิน ปล่อยสินเชื่ออย่างรับผิดชอบ (Responsible Lending) และควรมีกลไก ‘ให้รางวัล’ ลูกหนี้วินัยดีให้สามารถปิดหนี้ได้เร็วขึ้น ไม่ใช่เน้นแต่บทลงโทษ
- ป. เปลี่ยน โดยลูกหนี้ ผู้กู้ต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรม วางแผนการเงิน และหารายได้เสริมเพื่อลดความเสี่ยง
ทั้งนี้ การแก้หนี้จะสำเร็จได้ เศรษฐกิจต้องเติบโตไปพร้อมกัน เพื่อให้รายได้ของประชาชนกลับมาขยายตัวและรองรับภาระหนี้ได้ในระยะยาว
