ศตวรรษแห่งเอเชีย: โอกาสและความท้าทายในโลกที่ผันผวน

ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.สุรเกียรติ์ เสถียรไทย นายกสภาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวสุนทรพจน์ในงาน Asia Forward Series ครั้งที่ 2 ซึ่งจัดโดยสถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยเน้นย้ำถึงความสำคัญของศตวรรษที่ 21 ในฐานะ ‘ศตวรรษแห่งเอเชีย’ พร้อมชี้ให้เห็นทั้งโอกาสและความท้าทายที่ภูมิภาคนี้กำลังเผชิญ  

THE STANDARD ได้ถอดความบางส่วนของสุนทรพจน์ดังกล่าว เพื่อให้เข้าใจแนวคิดและวิสัยทัศน์ของ ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.สุรเกียรติ์ เสถียรไทย เกี่ยวกับอนาคตของเอเชียในศตวรรษที่ 21  

ศตวรรษแห่งเอเชีย: เหตุผลและโอกาส

ศตวรรษที่ 21 ถูกขนานนามว่าเป็น ‘ศตวรรษแห่งเอเชีย’ และผมเชื่อว่าคำกล่าวนี้มีเหตุผลสนับสนุนที่ชัดเจน โดยเฉพาะสองปัจจัยหลัก ได้แก่ ประชากรศาสตร์ และการเปิดเสรีทางเศรษฐกิจ  

เอเชียมีข้อได้เปรียบด้านประชากรอย่างไม่ต้องสงสัย กว่าครึ่งหนึ่งของประชากรโลกอาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ โดยจีนและอินเดียเป็นประเทศที่มีประชากรมากที่สุด จากข้อมูลทางสถิติที่เชื่อถือได้ ประชากรเอเชียในปัจจุบันมีประมาณ 4.7 พันล้านคน หรือคิดเป็นกว่า 59% ของประชากรโลก นี่คือแรงงานจำนวนมหาศาลที่ขับเคลื่อนความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจและความทันสมัย  

นโยบายการเปิดเสรีทางเศรษฐกิจที่หลายประเทศในเอเชียนำมาใช้ โดยเฉพาะจีน ได้ส่งผลให้เศรษฐกิจเติบโตอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน จากการศึกษาของธนาคารโลก ระหว่างปี 2503 ถึง 2561 ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (GDP) ต่อหัวของประเทศในเอเชียตะวันออกเพิ่มขึ้นถึง 4,338% ในปี 2566 จีนกลายเป็นเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับสองของโลกด้วย GDP ที่เกิน 18 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ ส่วนอินเดีย ซึ่งมี GDP เกิน 3 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ คาดว่าจะกลายเป็นเศรษฐกิจใหญ่อันดับ 3 ของโลกภายในปี 2570  

ความท้าทายที่ต้องเผชิญ 

อย่างไรก็ตาม แนวคิดเรื่องศตวรรษแห่งเอเชียยังต้องเผชิญกับความท้าทายสำคัญ ทั้งในด้านความมั่นคงแบบดั้งเดิมและไม่ดั้งเดิม  

1. ความเหลื่อมล้ำทางรายได้ ในบางประเทศยังคงเป็นปัญหาที่ต้องแก้ไข  

2. ความไม่มั่นคงทางการเมือง และข้อพิพาททางดินแดน เป็นอุปสรรคต่อความร่วมมือระดับภูมิภาค  

3. การเปลี่ยนแปลงทางภูมิเศรษฐศาสตร์และภูมิรัฐศาสตร์ รวมถึงแนวโน้มการดำเนินนโยบายแบบฝ่ายเดียว (Unilateralism) ได้เปลี่ยนโฉมหน้าของยุทธศาสตร์ เศรษฐกิจ และการเมืองระหว่างประเทศ  

คำถามสำคัญคือ เอเชียจะส่งเสริม Multilateralism (ความร่วมมือหลายฝ่าย) รับมือกับ Unilateralism และการตอบโต้ทางการค้าที่เกิดขึ้นได้อย่างไร? ความร่วมมือด้านความมั่นคงระหว่างประเทศในเอเชียกับมหาอำนาจจะช่วยส่งเสริมความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนาเพื่อศตวรรษแห่งเอเชียได้อย่างไร?  

แม้ว่าประเทศในเอเชียจะมีความสัมพันธ์กับทุกมหาอำนาจและกลุ่มประเทศในภูมิภาค แต่ความท้าทายคือการเชื่อมโยงจุดต่างๆ เพื่อเปลี่ยนความขัดแย้งทางการเมือง เศรษฐกิจ และเทคโนโลยีให้กลายเป็นความร่วมมือได้อย่างไร? และที่สำคัญที่สุดคือ การทำให้ภาคประชาสังคมในทุกเจเนอเรชันมีส่วนร่วม เพื่อให้เราอยู่ในโลกที่มีการเชื่อมโยงและความร่วมมือมากขึ้น และการเผชิญหน้าน้อยลง