หลังสงครามรัสเซียรุกรานยูเครนเปิดฉากเพียงไม่กี่ชั่วโมง เราได้เห็นข่าวในโลกโซเชียลมีเดียเกี่ยวกับนักบินเครื่องบินขับไล่ของยูเครนคนหนึ่งที่ยิงเครื่องบินรบรัสเซียตกถึง 6 ลำ จนได้สมญานามว่า ‘ผีแห่งเคียฟ’ (Ghost of Kyiv) ซึ่งเป็นหนึ่งในตำนานเล่าขานที่ผู้คนกล่าวถึงจนทุกวันนี้
เรื่องราวที่แชร์กันในโลกอินเทอร์เน็ตมีอยู่ว่า นักบินวีรบุรุษนิรนามผู้นี้ขับเครื่องบินขับไล่แบบ MiG-29 ขึ้นไปต่อกรกับอากาศยานข้าศึกตั้งแต่สงครามเริ่มปะทุขึ้น และยิงเครื่องบินรัสเซียตก 6 ลำภายในช่วง 30 ชั่วโมงแรก โดยเครื่องบินรบที่เขาพิชิตได้นั้นล้วนแล้วแต่เป็นเครื่องบินรบชั้นยอดจากค่ายรัสเซีย ประกอบด้วย Su-35 2 ลำ, Su-25 2 ลำ, Su-27 1 ลำ และ MiG-29 อีก 1 ลำ
อย่างไรก็ตาม นี่อาจเป็นเพียงตำนานเล่าขานเท่านั้น แม้ว่าเรื่องราวนี้จะมีประโยชน์อย่างเหลือเชื่อสำหรับยูเครนในการสร้างความฮึกเหิมเพื่อต่อต้านผู้รุกรานจากประเทศเพื่อนบ้านก็ตาม
ข่าวที่มีการรายงานในสื่อสำนักใหญ่ๆ ของโลก อ้างข้อมูลจากรัฐบาลยูเครนที่ระบุว่า เครื่องบินรัสเซียถูกยิงตก 6 ลำในวันที่สงครามปะทุขึ้นวันแรก แต่รัสเซียยืนกรานปฏิเสธเกี่ยวกับจำนวนเครื่องบินที่ตก ส่วนข้อเท็จจริงจะเป็นอย่างไรนั้น ยังไม่มีใครทราบแน่ชัด เพราะไม่มีหลักฐานเชื่อมโยงว่าเครื่องบินทั้งหมดที่ตกนั้นมาจากฝีมือของนักบินคนเดียวกัน
ส่วนวิดีโอและภาพถ่ายส่วนใหญ่ที่แสดงให้เห็นเครื่องบินขับไล่ MiG-29 ของยูเครนขณะรบระยะประชิดหรือ ‘Dogfighting’ กับเครื่องบินรัสเซีย ซึ่งแชร์กันในโซเชียลมีเดียนั้น ได้รับการพิสูจน์ข้อเท็จจริงและตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญว่าเป็นภาพเก่า และหนึ่งในนั้นเป็นฟุตเทจจากวิดีโอเกมจำลองการขับเครื่องบินยอดนิยม
แต่สิ่งที่ทำให้ผู้คนเชื่อว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องจริง เพราะรัฐบาลยูเครน นักการเมือง รวมทั้งสื่อยูเครนต่างแชร์เรื่องราวของ ‘ผีแห่งเคียฟ’ ในโลกออนไลน์ เพื่อปลุกขวัญกำลังใจและสร้างความฮึกเหิมให้กับคนในชาติ
กระทรวงกลาโหมของยูเครนโหมกระพือข่าวลือนี้ด้วยการทวีตข้อความในทวิตเตอร์เมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ว่า “ผีแห่งเคียฟอาจเป็นหนึ่งในนักบินกองหนุนของเรา” ซึ่งกลับมาสู้อีกครั้งหลังรัสเซียรุกราน
“นักบินทหารมากประสบการณ์หลายสิบคน ตั้งแต่นาวาอากาศเอกไปจนถึงนายพล ซึ่งปลดจากทหารกองเกินก่อนหน้านี้ กำลังกลับเข้าประจำการในกองทัพอากาศ” กระทรวงกลาโหมยูเครนทวีต
“ใครจะไปรู้ บางทีหนึ่งในนั้นอาจเป็นนักบิน MiG-29 ที่ประชาชนในเคียฟได้เห็นบ่อยก็ได้นะ!”
ส่วนข้อเท็จจริงที่ว่ารัสเซียยังไม่สามารถครองน่านฟ้าในยูเครนได้นับตั้งแต่รัสเซียเริ่มบุกยูเครนนั้น ก็เป็นอีกปัจจัยที่ช่วยรักษาตำนานนี้ให้คงอยู่ต่อไป โดยหนึ่งในเจ้าหน้าที่ระดับสูงของกระทรวงกลาโหมสหรัฐฯ ซึ่งขอไม่เปิดเผยชื่อระบุว่า เวลานี้ระบบป้องกันภัยทางอากาศของยูเครนยังคงใช้การได้อยู่ ขณะที่น่านฟ้ายูเครนก็ยังเปิดกว้างสำหรับการต่อสู้อย่างดุเดือดในแต่ละวัน
ทั้งนี้ กระทรวงกลาโหมยูเครนอ้างว่า มีทหารรัสเซียเกือบ 6,000 นายที่เสียชีวิตในสมรภูมิยูเครน และมีเครื่องบินรัสเซีย 30 ลำที่ถูกกำจัดโดยกองกำลังยูเครน (นับจนถึงวันที่ 2 มีนาคม) ขณะที่ฝั่งกระทรวงกลาโหมรัสเซียระบุในวันเดียวกันว่า มีทหารรัสเซียเสียชีวิต 500 นาย แต่ไม่เปิดเผยว่าสูญเสียเครื่องบินไปทั้งหมดกี่ลำ
ช่วงเวลานี้ดูเหมือนว่าสิ่งมีค่าที่สุดที่ตำนาน ‘ผีแห่งเคียฟ’ นำมาสู่สมรภูมิคือขวัญกำลังใจที่เพิ่มขึ้นในหมู่ชาวยูเครน ซึ่งเต็มใจหยิบจับอาวุธขึ้นต่อสู้กับรัสเซีย
ปีเตอร์ ซิงเกอร์ นักรัฐศาสตร์ชาวอเมริกันและผู้เขียนหนังสือ ‘LikeWar: The Weaponization of Social Media’ ให้ความเห็นกับ Military.com ว่า ‘ผีแห่งเคียฟ’ คือตัวอย่างล่าสุดที่แสดงให้เห็นว่ารัฐบาลพึ่งพาเรื่องราวของฮีโร่ในการจุดประกายความกล้าหาญและเพิ่มขวัญกำลังใจในยามที่ถูกกดขี่ได้อย่างไร
เขากล่าวว่ามันคือความต้องการของมนุษย์ในการเสาะหาวีรบุรุษท่ามกลางเรื่องราวที่น่าหวาดกลัว “มันคือบางสิ่งที่รัฐบาลที่เกี่ยวข้องจำเป็นต้องสร้างและผลักดัน”
แม้ว่ารัสเซียจะถูกผู้เชี่ยวชาญด้านความมั่นคงตีตรามาตลอดว่าเป็นเจ้าแห่งสงครามข้อมูลข่าวสาร แต่ศึกนี้ยูเครนก็ใช้ประโยชน์จากแพลตฟอร์มเทเลแกรม ทวิตเตอร์ และเฟซบุ๊กอย่างมีประสิทธิภาพในการผลักดันเรื่องเล่าที่มีการแชร์ในระดับที่สูงมาก
นอกจาก ‘ผีแห่งเคียฟ’ แล้ว ยังมีเรื่องราวที่เป็นไวรัลอื่นๆ จากสงครามนี้อีก เช่น ‘ริปเปอร์ยูเครน’ ซึ่งมีเรื่องเล่าว่าเป็นทหารที่ปลิดชีพทหารรัสเซียได้ 20 คน ภายในวันแรกที่รัสเซียบุก เช่นเดียวกับเรื่องราวชะตากรรมของทหารยูเครนบนเกาะสเนก ซึ่งมีการรายงานในตอนแรกว่าถูกสังหาร แต่ต่อมามีการยืนยันว่าถูกจับกุม
แม้ว่าเรื่องราวต่างๆ จะเป็นประโยชน์ต่อการป้องกันประเทศของชาวยูเครน แต่สำหรับรัสเซียแล้วยังไม่ชัดเจนว่าส่งผลต่อจิตใจกองกำลังทหารหรือไม่ เพราะรัฐบาลรัสเซียมีการเซ็นเซอร์ข่าวต่างๆ
อีเมอร์สัน บรูกกิง ผู้ร่วมเขียนหนังสือ ‘LikeWar’ กับซิงเกอร์ให้ทัศนะว่า ประชาชนและทหารรัสเซียจำนวนมากอาจไม่รับรู้เกี่ยวกับตำนานเรื่องเล่าเหล่านี้ก็เป็นได้ เขากล่าวเสริมว่า ประชาชนรัสเซียจำนวนมากยังไม่รู้ด้วยซ้ำว่ายูเครนถูกรุกรานจนกระทั่งเมื่อสัปดาห์ก่อน
ในสหรัฐฯ ผู้คนมากมายรู้สึกผิดหวังที่รู้ว่า ‘ผีแห่งเคียฟ’ ไม่มีจริง แต่ซิงเกอร์เสริมว่า ถึงแม้นักบินเครื่องบินขับไล่คนนี้อาจไม่มีอยู่จริง แต่สิ่งหนึ่งที่เป็นความจริงคือ ยูเครนยังรักษาน่านฟ้าของตนเองไว้ได้
ภาพ Vladymyr Vorobiov via ShutterStock: เครื่องบินขับไล่ MiG-29UB ของยูเครนขณะบินอยู่ในแคว้นเคียฟ ประเทศยูเครน เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม 2017 (เป็นภาพประกอบที่ไม่เกี่ยวข้องกับเครื่องบินในบทความ)
อ้างอิง:
