คู่สร้างคู่สมปิดตัว ฟางเส้นสุดท้ายของวงการสิ่งพิมพ์ไทย?

“ปีที่แล้ว สกุลไทย ปีนี้ คู่สร้างคู่สม แล้วปีหน้าใครจะปิดตัวอีก?”

เป็นคำถามที่ผุดขึ้นในใจของบรรดานักอ่าน หลังจากที่เห็นนิตยสารระดับตำนานทั้งหลายพากันปิดตัวอย่างต่อเนื่องในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ตอกย้ำภาพของธุรกิจสิ่งพิมพ์ที่เสื่อมถอย สวนทางกับพฤติกรรมผู้บริโภคที่นิยมเสพข้อมูลจากโลกดิจิทัลในต้นทุนที่ต่ำจนเกือบจะฟรี

สำนักข่าว THE STANDARD ยังเชื่อในพลังของสิ่งพิมพ์ เสน่ห์ของสัมผัสจากเนื้อกระดาษที่ยากจะหาสิ่งใดเหมือนได้ แต่สิ่งที่น่ากังวลคือการอ่านจากสื่อประเภทนี้ถูก ‘แทนที่’ ด้วยตัวอักษร ภาพ การนำเสนอที่แปลกใหม่ของโลกออนไลน์มากขึ้นเรื่อยๆ แม้เราจะรู้ว่าธุรกิจสิ่งพิมพ์จะไม่หายไป แต่ก็อดคิดไม่ได้ว่าธุรกิจนี้จะต้องเจ็บไปอีกนานแค่ไหนจาก Digital Disruption และสภาพสุดท้ายจะเป็นอย่างไร? จะยังมีใครเหลือรอดอยู่ถึงตอนนั้น?

เปิดงบโฆษณาปี 2560 นิตยสารอ่วมสุด หดตัวกว่า 34%

นับจากไตรมาสสุดท้ายของปี 2559 ที่ผ่านมา เป็นช่วงที่ประเทศไทยต้องเผชิญกับการเปลี่ยนผ่านครั้งสำคัญ อุตสาหกรรมสื่อและโฆษณาได้รับผลกระทบชัดเจนจากบรรยากาศที่โศกเศร้าของคนทั้งชาติ รวมถึงข้อกำหนดการให้ความร่วมมือกับภาครัฐในการสื่อสารการตลาด ส่งผลให้งบประมาณการใช้สื่อโฆษณาในปีนี้หดตัวลงจนคาดการณ์ว่ามูลค่ารวมของงบโฆษณาทุกสื่อจะต่ำกว่า 1 แสนล้านบาท

หากพิจารณาข้อมูลของ Nielsen ที่รวมข้อมูลการใช้สื่อโฆษณาในเดือนมกราคมถึงพฤศจิกายน 2560 จะเห็นสัดส่วนที่แตกต่างกันของแต่ละช่องทางและการหดตัวของธุรกิจสิ่งพิมพ์ ดังนี้

รายได้รวมของทุกสื่อโฆษณาลดลงกว่า 5.6 พันล้านบาท หรือหดตัวลงกว่าปี 2559 ถึง 5.74% แม้จะยังคงครองสัดส่วนที่ใหญ่ที่สุด สื่อโทรทัศน์ทั้งทีวีอะนาล็อก ทีวีดิจิทัล และช่องดาวเทียม รายได้กลับลดลงกว่า 4 พันล้านบาท ซึ่งสื่อดั้งเดิมทั้งทีวี วิทยุ และสิ่งพิมพ์รายได้ลดลงทั้งหมด ส่วนสื่อออนไลน์รายได้ลดลงเล็กน้อย ขณะที่สื่อนอกบ้าน (Out of Home Media) ทั้งหมด รายได้ปรับเพิ่มขึ้นรวมกว่า 1.8 หมื่นล้านบาท ทั้งสื่อในโรงภาพยนตร์ สื่อกลางแจ้ง สื่อทางยานพาหนะ และสื่อในร้านค้า

สื่อสิ่งพิมพ์ยังคงอยู่ท่ามกลางฝันร้าย หากพิจารณาเฉพาะหนังสือพิมพ์และนิตยสาร พบว่าหดตัวลงถึง 24% มูลค่ารวมกว่า 8.8 พันล้านบาท โดยที่หนังสือพิมพ์หดตัวกว่า 20% ขณะที่นิตยสารหดตัวกว่า 34% ซึ่งได้รับผลกระทบมากที่สุดในทุกสื่อโฆษณา

หากพิจารณาข้อมูลรายได้ของสื่อสิ่งพิมพ์ย้อนหลัง 10 ปี คือช่วง 2551-2560 นั้น ในปี 2552 เกิดการชุมนุมใหญ่ทางการเมืองในสมัยรัฐบาลนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ และความไม่สงบที่เกิดขึ้นต่อเนื่องในประเทศ ทำให้รายได้ของสื่อสิ่งพิมพ์ติดลบทั้งหนังสือพิมพ์และนิตยสาร จากนั้นก็กลับมาเติบโตในระดับที่ต่ำสลับกับติดลบบางปี

ช่วง 3 ปีที่ผ่านมานับจากปี 2557 รายได้ของสื่อสิ่งพิมพ์ติดลบต่อเนื่องมาโดยตลอด การอ่านคอนเทนต์จากโลกออนไลน์เป็นที่แพร่หลายมากขึ้น มีผู้ผลิตคอนเทนต์ออนไลน์หน้าใหม่เกิดขึ้นรายวัน พลังของโซเชียลมีเดียที่แข็งแรง ประกอบกับสถานการณ์ช่วงปลายปีที่ผ่านมา สิ้นปี 2559 สื่อสิ่งพิมพ์ติดลบถึง 23% ด้วยมูลค่ากว่า 1.2 หมื่นล้านบาท ซึ่งถือว่าต่ำที่สุดในรอบทศวรรษ และเป็นไปได้ว่าปี 2560 นี้จะต่ำกว่าเดิมเสียอีก

จึงไม่น่าแปลกใจที่สุดท้ายบรรดานิตยสารหัวดังที่เราคุ้นเคยจะทยอยโบกมือลาคนอ่านและปิดตัวไปพร้อมๆ กับแผงหนังสือที่ลดลงเรื่อยๆ แต่ไม่มีใครคาดคิดว่านิตยสารที่ขายดีที่สุด แข็งแรงที่สุดอย่าง คู่สร้างคู่สม จะประกาศปิดตัวลง

ปิดฉาก 38 ปี ‘คู่สร้างคู่สม’ ท้อใจ คนไม่อ่านหนังสือ

“ไม่ทำแล้ว ไม่ทำอีกต่อไปแล้ว”

ดำรง พุฒตาล เจ้าของหนังสือและผู้ก่อตั้งนิตยสาร คู่สร้างคู่สม ตำนานสิ่งพิมพ์เกือบ 4 ทศวรรษของเมืองไทย ประกาศชัดเจนผ่านรายการ มองรอบด้าน สุดสัปดาห์ ทางช่อง TNN24 โดยยืนยันว่า คู่สร้างคู่สม ฉบับเดือนธันวาคมนี้เป็นฉบับสุดท้าย ปิดฉากเล่มที่ 1,005 แม้ว่าจะเป็นนิตยสารที่ขายดีที่สุดถึงสัปดาห์ละ 4 แสนฉบับ และผลประกอบการยังมีกำไรอยู่ก็ตามที

หากพิจารณารายได้ของ คู่สร้างคู่สม ในช่วง 3 ปีที่ผ่านมาจะเห็นว่าลดลงอย่างชัดเจน โดยเฉพาะปี 2559 ที่ผ่านมา หดตัวถึง 36.21% สอดคล้องกับภาพรวมอุตสาหกรรมสิ่งพิมพ์ที่รายได้ตกต่ำอย่างที่ไม่เคยเป็นมาก่อน

ดำรงให้เหตุผลสำคัญคือพฤติกรรมผู้บริโภคตอนนี้เปลี่ยนไปมาก เหลือคนที่อ่านหนังสือน้อยลงมาก และหันไปอ่านในช่องทางออนไลน์มากยิ่งขึ้น ส่งผลกระทบกับทั้งห่วงโซ่อุปทานของวงการสิ่งพิมพ์ ไล่ตั้งแต่แผงหนังสือ หน่วยขนส่งหนังสือ ตัวแทนจำหน่ายในแต่ละจังหวัด ไปจนถึงสำนักพิมพ์ต้นทางที่ได้รับผลกระทบอย่างหนักกับสื่อสิ่งพิมพ์ที่ปิดตัวต่อเนื่อง

ที่ผ่านมา คู่สร้างคู่สม พยายามแก้ไขปัญหาด้วยการผลักดันระบบบอกรับสมาชิก แต่ผู้สมัครน้อยมากเมื่อเทียบกับยอดขายทั้งหมด โดยดำรงยอมรับว่า ที่ผ่านมามีท้อใจบ้างจากกรณีที่บางคอนเทนต์ โดยเฉพาะคอลัมน์ดูดวงที่เป็นจุดขายสำคัญถูกนำไปเผยแพร่ในโซเชียลมีเดีย ซึ่งผู้เขียนและนิตยสารก็ไม่ได้ผลประโยชน์ใดๆ ทั้งที่เป็นเจ้าของผลงาน ขณะเดียวกันผู้อ่านหนังสือก็หายไปด้วย

เมื่อผู้คนอ่านหนังสือจากกระดาษน้อยลงและหันไปอ่านจากโลกออนไลน์มากขึ้นก็ไม่จำเป็นต้องซื้อหนังสือ ส่งผลกระทบกับแผงหนังสือที่เป็นช่องทางจัดจำหน่ายหลักของ คู่สร้างคู่สม รวมถึงนิตยสารและสื่อรายวันอื่นๆ ด้วย เมื่อยอดขายลดลงต่อเนื่อง ท้ายที่สุดจึงตัดสินใจยุติการทำนิตยสาร และไม่คิดที่จะทำคอนเทนต์ออนไลน์ด้วย

“มันเหมือนบ้านแตก รู้สึกใจหาย ต่างคนต่างก็ต้องไป จากที่เคยกินข้าวด้วยกัน เดินด้วยกัน เคยเครียด เคยสนุกด้วยกัน สิ่งเหล่านี้จะไม่เกิดขึ้นอีกแล้วกับบ้านหลังนี้ ก็ลำบากที่จะเก็บความรู้สึกนี้ไว้ แต่ก็ต้องเป็นไปตามที่ต้องเป็น” ไพศาล กล่ำรัศมี กรรมการบรรณาธิการศิลปกรรมของ คู่สร้างคู่สม กล่าวในรายการ

ดำรง พุฒตาล ตั้งใจว่าหลังจากนี้จะขอพักผ่อน อาจจะหันไปทำร้านอาหารที่เกาะสมุย และยังคงเป็นพิธีกรหลักของรายการ มองรอบด้าน สุดสัปดาห์ สำหรับพนักงานจะได้รับเงินชดเชยพร้อมกับเงินโบนัสสิ้นปี โดยแนะนำว่าอย่ากลับไปทำงานหนังสืออีก เพราะจะไม่ได้เจอกับบรรยากาศการทำงานเหมือนที่ คู่สร้างคู่สม อีกแล้ว

นี่เป็นอีกเสียงสะท้อนจากนิตยสารขายดีระดับประวัติศาสตร์ของไทยที่อยู่คู่ครัวเรือนไทย ร้านเสริมสวย และแผงหนังสือถึง 38 ปี เรื่องราวที่ถูกถ่ายทอดบนเนื้อกระดาษกำลังจะกลายเป็นตำนานและความทรงจำ

ผู้คนเสียดายและต่างรำลึกความหลังถึงหนังสือเหล่านี้ในโลกโซเชียลมีเดีย หนังสือปิดตัวเล่มแล้วเล่มเล่า คนทำหนังสือก็หายไปเรื่อยๆ ในวันที่การซื้อหนังสือสักเล่มดูจะจำเป็นน้อยกว่าแพ็กเกจเสริมอินเทอร์เน็ตบนมือถือของใครหลายคนไปแล้ว

สงสารแต่ไม่ซื้อ…ก็คือไม่ซื้อ

อ้างอิง: