‘วัคซีนดีเลย์’ วิกฤตซ้อนวิกฤต สั่นคลอนความเชื่อมั่นรัฐบาล

วันนี้ (27 พฤษภาคม) สถานการณ์โควิด-19 ในประเทศไทย พบผู้ป่วยรายใหม่เพิ่ม 3,323 ราย มีผู้เสียชีวิตเพิ่ม 47 ราย ทำสถิติสูงสุด ทำให้มีผู้เสียชีวิตสะสม 920 ราย ยอดผู้ป่วยสะสมอยู่ที่ 141,127 ราย อาการหนัก 1,201 ราย และใช้เครื่องช่วยหายใจ 399 ราย

ผ่านมาร่วม 2 เดือน หลังการระบาดระลอกใหม่ (นับจากวันที่ 1 เมษายน)สถานการณ์การระบาดยังอยู่ในระดับวิกฤต ขณะที่สถานการณ์การบริหารจัดการของรัฐบาลก็วิกฤตไม่แพ้กัน

วิกฤตใหญ่ที่ต้องจับตาในเวลานี้คือ ‘วัคซีนพร้อมหรือไม่’ ซึ่งหากไล่เรียงจากสัญญาณต่างๆ ที่เกิดขึ้น ก็อาจเห็นคำตอบได้ว่า ‘ยังไม่พร้อม’

เป้าหมายที่นายกรัฐมนตรีประกาศก่อนหน้านี้คือการจัดหาวัคซีน 100 ล้านโดส ฉีดให้ประชาชน 50 ล้านคน หรือ 70% ของประชากรภายในปีนี้ ช่วงเริ่มต้นถูกตั้งคำถามว่าจะสามารถหาวัคซีนอีกกว่า 37 ล้านโดส เพิ่มเติมจากเดิมที่มีคือ Sinovac และ AstraZenaca อยู่ 60 กว่าล้านโดสได้ทันในสิ้นปีนี้หรือไม่ แต่ล่าสุดต้องเปลี่ยนคำถามใหม่ว่า วัคซีน 60 กว่าล้านโดสที่เคยมั่นใจว่ามีอยู่ในมือ จะสามารถส่งมอบได้ตามแผนทันเวลาหรือไม่

ข้อมูลจากกระทรวงสาธารณสุข ณ วันที่ 24 พฤษภาคม ระบุว่า กรมควบคุมโรคมีวัคซีนที่จัดหาและรับมอบแล้ว 3.6 ล้านโดส แต่ฉีดไปแล้ว 3 ล้านโดส และมีวัคซีน Sinovac เพิ่มเติมอีก 2 ล้านโดส อยู่ระหว่างรับรองรุ่นการผลิต

ขณะที่วัคซีน AstraZenaca ที่ผลิตในประเทศไทย ยังไม่มีความชัดเจนว่าจะส่งมอบได้เมื่อไร ในจำนวนเท่าใด จากเดิมที่เข้าใจกันว่าเดือนมิถุนายนนี้จะส่งมอบ 6 ล้านโดส และเดือนต่อไปอีก 10 ล้านโดสทุกเดือนจนครบ แต่อนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกฯ และ รมว.สาธารณสุข ให้สัมภาษณ์ว่าตัวเลขนี้เป็นเพียงไกด์ไลน์ พร้อมระบุว่าในทุกๆ เดือน กรมควบคุมโรคกับ AstraZeneca ต้องไปประชุมวางแผนกันว่าควรจะได้จำนวนเท่าไร (สัมภาษณ์ 25 พฤษภาคม)

(26 พฤษภาคม) อนุทินให้สัมภาษณ์ไม่ยืนยันว่าวันดีเดย์ฉีดวัคซีน 7 มิถุนายนนี้ ประชาชนจะได้ฉีดวัคซีน AstraZeneca หรือไม่ แต่ได้ฉีดวัคซีนแน่นอน พร้อมบอกว่าอย่าเน้นยี่ห้อ

อนุทินเลี่ยงการชี้แจงว่าวัคซีน AstraZeneca ที่ผลิตโดยบริษัทสยามไบโอไซเอนซ์มีความคืบหน้าอย่างไรบ้าง โดยระบุว่าคู่สัญญาคือบริษัท AstraZeneca ไม่ใช่สยามไบโอไซเอนซ์

(26 พฤษภาคม) วันเดียวกัน นพ.ศุภกิจ ศิริลักษณ์ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ แถลงข่าวว่า สยามไบโอไซเอนซ์ส่งวัคซีน AstraZeneca มาตรวจสอบคุณภาพแล้ว ยืนยันกำหนดส่งเดือนมิถุนายนนี้ แต่ไม่ทราบว่าวันไหน

ความไม่แน่นอนของวัคซีน AstraZeneca สอดรับกับการที่ ศบค. ชะลอลงทะเบียนหมอพร้อม โดยระบุว่าเป็นการปรับแผนจัดสรรใหม่ จากการจัดสรรวัคซีนตามโควตาการลงทะเบียนในแต่ละจังหวัด เปลี่ยนเป็นใช้เกณฑ์การติดเชื้อโควิด-19 ในแต่ละพื้นที่ สรุปคือเปลี่ยนจาก Base on Demand คือใครพร้อมฉีดมาลงทะเบียนก็จะได้รับวัคซีน เปลี่ยนเป็นพื้นที่ไหนสถานการณ์รุนแรงก็จะได้วัคซีน เป็นการสะท้อนว่าในช่วงเวลานี้รัฐบาลมีวัคซีนในมือไม่เพียงพอหรือไม่

ความไม่แน่นอนของวัคซีน AstraZeneca ยังมาพร้อมกับการปรับหลักเกณฑ์ระยะห่างของการฉีดวัคซีนใหม่ โดยเมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต ปลัดกระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่า สำหรับวัคซีน AstraZeneca ได้มีการประกาศไป ‘ก่อนหน้านี้’ แล้วว่าสามารถรับเข็มที่ 2 ห่างจากเข็มแรก 16 สัปดาห์ จากเดิม 10 สัปดาห์ แต่วันเดียวกัน พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ได้รับวัคซีน AstraZeneca เข็มที่ 2 หลังได้รับเข็มแรกเมื่อวันที่ 16 มีนาคม ระยะห่าง 10 สัปดาห์ ไม่ใช่ 16 สัปดาห์ตามข้อมูลของปลัด สธ. ที่ยืนยันว่าจะมีการตอบสนองของภูมิคุ้มกันดีกว่า

ที่สำคัญ การเว้นระยะห่างระหว่างเข็มของวัคซีน AstraZeneca นาน 16 สัปดาห์ก็ยังไม่มีหลักฐานรองรับมากนัก และกระทรวงสาธารณสุขยังไม่เคยแสดงข้อมูลทางวิชาการที่ชัดเจนว่าการเว้นระยะห่างระหว่างเข็มนานถึง 4 เดือน จะทำให้วัคซีนมีประสิทธิภาพสูงกว่า

อย่างไรก็ตาม หากมีการเว้นระยะห่างระหว่างเข็มในวัคซีน AstraZeneca นาน 16 สัปดาห์จริง หมายความว่าตั้งแต่เดือนมิถุนายนที่จะมีการฉีดวัคซีน AstraZeneca นั้น เข็มที่ 1 เป็นเดือนมิถุนายน หลังจากนั้นเข็มที่ 2 ก็จะไปฉีดเดือนตุลาคม ซึ่งโดยหลักการแล้วน่าจะกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้เหมือนกัน แต่ระหว่างที่รอฉีดเข็มที่ 2 ระดับภูมิคุ้มกันและประสิทธิภาพอาจลดลงได้

แหล่งข่าวใน สสจ. จังหวัดบางแห่ง เปิดเผยกับTHE STANDARD ว่า เริ่มมีการพูดคุยว่าหากวัคซีนเดือนมิถุนายนนี้ไม่มาตามนัดจริงๆ อาจจะต้องพิจารณาหาเหตุผลโทรศัพท์ไปเลื่อนคิวกับคนที่ลงทะเบียน เพราะในที่ประชุม สสจ. ยังไม่ได้รับความชัดเจนว่าจะมีวัคซีนส่งมาในเดือนมิถุยายนนี้หรือไม่

ความไม่แน่นอนของวัคซีนในมือรัฐบาล ทำให้เสียงเรียกร้องถามหาวัคซีนทางเลือกดังขึ้นอีกครั้ง ล่าสุดประกาศราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์ อนุญาตให้จัดหา นำเข้าวัคซีนได้ และจะมีการแถลงข่าวในวันที่ 28 พฤษภาคม โดยจะเป็นการจัดหาวัคซีน Sinopharm ซึ่ง อย. อยู่ระหว่างประเมินคำขอขึ้นทะเบียน

การนำเข้าวัคซีน Sinopharm โดยราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์ เป็นที่น่าแปลกใจอย่างมาก เมื่ออนุทินในฐานะ รมว.สาธารณสุข และมีรายชื่อร่วมในงานแถลงข่าวกลับไม่ทราบเรื่อง โดยให้สัมภาษณ์เช้านี้ (27 พฤษภาคม) ว่า “ประกาศนี้ก็เพิ่งเห็นเมื่อคืน ต้องไปสอบถามก่อนว่าแปลว่าอะไร”

ส่วนวัคซีนทางเลือกยี่ห้อ Moderna ซึ่ง อย. ได้อนุมัติไปแล้วนั้น แหล่งข่าวจากสมาคมโรงพยาบาลเอกชนบอกกับ THE STANDARD ว่า ยังไม่มีความคืบหน้าเพิ่มเติม ได้แต่คาดการณ์ว่าจะได้ประมาณเดือนตุลาคม ช่วงปลายไตรมาส 3 หรือ 4 ไปเลย ส่วนเรื่องราคาจะมีการกำหนดออกมาในวันอังคารหน้า (1 มิถุนายน)

ทั้งหมดคือวิกฤตซ้อนวิกฤต ทั้งสถานการณ์การระบาด และการบริหารจัดการ วัคซีนที่เคยเชื่อว่ามีในมือแน่นอนก็เริ่มไม่แน่นอน วัคซีนทางเลือกก็ยังไม่ชัดเจน และความไม่แน่นอนของวัคซีนส่งผลลามไปเป็นลูกโซ่ไปถึงระบบการลงทะเบียน และความเชื่อมั่นของประชาชน