สถานการณ์ยาเสพติดในไทย โดยเฉพาะ ‘ยาบ้า’ ทวีความรุนแรงต่อเนื่อง ล่าสุดรายงานจากสำนักข่าว Voice of America เผยแพร่งานวิจัย ตีแผ่ปัญหาการเสพยาบ้าที่พุ่งสูง โดยเทียบข้อมูลในปี 2021 สูงขึ้นจากปีก่อนหน้ากว่า 30% สอดคล้องราคาที่ต่ำลง โดยบางพื้นที่ถูกสุดแค่เม็ดละ 20 บาท
สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นอีกวิกฤตที่ฝังรากลึกในไทยและยังมองไม่เห็นทางออก โดยกฎหมายที่มีอยู่ไม่สามารถแก้ไขปัญหา ขณะที่มีการเสนอแนวคิดแก้ไขกฎหมาย กำหนดให้ผู้มียาบ้าในครอบครองเกิน 1 เม็ดมีความผิดฐานเป็นผู้ค้า แต่ก็มีความกังวลจากภาคประชาสังคมที่เกรงว่าแนวคิดนี้อาจจะยิ่งสร้างปัญหาเพิ่มขึ้นมากกว่าเดิม
อัตราเสพยาบ้าทั่วประเทศพุ่ง
- จากการสำรวจเกี่ยวกับการใช้ยาเสพติดทั่วประเทศโดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยพบว่า คนไทยประมาณ 57,900 คน อายุระหว่าง 18-65 ปี เสพยาบ้าอย่างน้อย 1 ครั้งในปี 2021 เพิ่มขึ้นจาก 44,500 คนในปีก่อนหน้า
- รศ.พญ.รัศมน กัลยาศิริ (Rasmon Kalayasiri) ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษาปัญหาการเสพติด จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้ความเห็นว่า ตัวเลขดังกล่าวน่าจะน้อยเกินไป เนื่องจากหลายคนอาจระมัดระวังในการยอมรับว่าใช้ยาเสพติด ซึ่งผิดกฎหมาย แม้ว่าในการสำรวจจะไม่มีการเปิดเผยชื่อก็ตาม
- ขณะที่การสำรวจก่อนหน้านี้โดยสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (ป.ป.ส.) ซึ่งสุ่มตัวอย่างประชาชนมากขึ้น ทำให้พบจำนวนผู้ใช้ยาบ้าเพิ่มขึ้นเป็นหลายแสนคนในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา
- โดย รศ.พญ.รัศมน ระบุว่าผลสำรวจครั้งต่อไปของ ป.ป.ส. ซึ่งปกติจะทำทุกๆ 3-5 ปี จะขยายให้เห็นภาพที่ชัดเจนยิ่งขึ้นเกี่ยวกับแนวโน้มล่าสุดนี้ แต่การศึกษาของทางจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเองยังคงชี้ให้เห็นว่าอัตราการใช้ยาบ้าอาจกำลังเพิ่มสูงขึ้น
- ทางด้านมูลนิธิรักษ์ไทย ซึ่งดำเนินงานด้านการลดอันตรายจากการใช้ยาเสพติดสำหรับผู้ใช้ยาเสพติดทั่วประเทศไทย ก็สังเกตเห็นแนวโน้มการใช้ยาบ้าที่พุ่งสูงเช่นกัน
- โดย นันทพล ชื่นชูกลิ่น (Nantapol Chuenchooklin) เจ้าหน้าที่ของมูลนิธิ เปิดเผยว่าทางมูลนิธิสังเกตเห็นการใช้ยาบ้าในไทยเพิ่มมากขึ้นในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา เช่นเดียวกับราคายาบ้าตามท้องถนนที่ตกต่ำลง
“มันเพิ่มขึ้นประมาณ 30-40% เนื่องจากราคายาลดลงมาก” เขากล่าว
ราคาต่ำ หาเสพง่ายขึ้น
- นันทพลเปิดเผยว่า ราคายาบ้าในไทยนั้นลดต่ำลงเหลือเพียงประมาณ 30 บาท หรือต่ำสุดถึง 20 บาท ในพื้นที่ชายแดนทางภาคเหนือติดกับเมียนมา ซึ่งเป็นราคาที่ลดลงมาถึง 1 ใน 4 เมื่อเทียบกับช่วงไม่กี่ปีก่อนหน้านี้
- รศ.พญ.รัศมน กล่าวว่าราคายาบ้าที่ลดต่ำลงทำให้การหาซื้อมาเสพทำได้ง่ายขึ้น “ผู้คนเข้าถึงได้ง่ายมากเพราะราคาที่ต่ำมาก ทำให้การหามาเสพจึงสูงขึ้น”
- ทางด้าน ผศ.อภินันท์ อร่ามรัตน์ ผู้บริหารศูนย์วิชาการสารเสพติดภาคเหนือ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า เจ้าหน้าที่สังคมและสาธารณสุขที่ทีมงานของเขาทำงานด้วยรายงานราคายาบ้าในบางพื้นที่ของประเทศต่ำกว่า 35 บาท บางคนบอกว่า “มันง่ายกว่าการหาบุหรี่เสียอีก” ทำให้คนที่ลองใช้กัญชาหรือใบกระท่อม ซึ่งเป็นพืชอีกชนิดที่มีฤทธิ์กดประสาท สามารถเปลี่ยนไปใช้ยาบ้าได้ง่ายขึ้น
- ทั้งนี้ ราคายาบ้าในไทยที่ลดลงสอดคล้องกับการยึดยาบ้าที่เพิ่มมากขึ้นทั่วภูมิภาคเอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยยาบ้าส่วนใหญ่ผลิตในเมียนมาที่เผชิญการรัฐประหารในปี 2021 และทะลักเข้าสู่ไทย หรือใช้ไทยเป็นทางผ่าน
- โดยข้อมูลของสำนักงานว่าด้วยยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ (UNODC) พบว่าทางการทั่วภูมิภาคสามารถตรวจยึดยาบ้าได้มากเป็นประวัติการณ์ถึง 171.5 ตันในช่วงปี 2021 และเมื่อพิจารณาจากราคาที่ลดต่ำลงตามท้องถนนในไทยและที่อื่นๆ UNODC เชื่อว่านี่เป็นข้อบ่งชี้ถึงการเพิ่มการผลิตยาบ้าโดยแก๊งยาเสพติดในเมียนมา
แนวคิดยาบ้าเกิน 1 เม็ดเป็นผู้ค้า
- ที่ผ่านมาไทยได้ตอบโต้ด้วยการยกระดับการลาดตระเวนตามแนวชายแดนทางเหนือที่ติดกับทั้งเมียนมาและลาว ซึ่งแก๊งยาเสพติดยังคงใช้เพื่อเคลื่อนย้ายยาบ้าไปยังต่างประเทศ
- และเพื่อปิดช่องโหว่ในกฎหมายยาเสพติดของไทย อนุทิน ชาญวีรกูล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ได้ประกาศแผนเมื่อช่วงเดือนมกราคมที่ผ่านมา เสนอให้แก้ไขกฎกระทรวงสาธารณสุข กำหนดให้ผู้มียาบ้าในครอบครองเกิน 1 เม็ด เท่ากับเป็นผู้ค้า จากปัจจุบันที่กำหนดเกณฑ์ให้ผู้มียาบ้าในครอบครอง 15 เม็ดหรือน้อยกว่าจะถือเป็นผู้เสพ และสามารถเข้ารับการบำบัดยาเสพติดโดยสมัครใจได้ แลกกับการไม่ต้องรับโทษตามกฎหมาย
- การผลักดันให้แก้ไขกฎกระทรวงดังกล่าวมีขึ้นหลัง พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี เรียกร้องให้ปราบปรามยาเสพติดอย่างจริงจัง ภายหลังเกิดกรณีอดีตตำรวจที่ถูกให้ออกจากราชการเพราะมีพฤติกรรมเสพยาบ้าก่อเหตุกราดยิงที่ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กฯ จังหวัดหนองบัวลำภู ก่อนจะฆ่าตัวตาย เมื่อเดือนตุลาคมปีที่ผ่านมา ซึ่งส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 37 ราย ในจำนวนนี้เป็นเด็กถึง 24 ราย แต่จากการชันสูตรศพอดีตตำรวจไม่พบสารเสพติด
- เมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา อนุทินได้กล่าวกับผู้สื่อข่าวว่า “กฎหมายที่เข้มงวดกว่านี้ยังจำเป็นอยู่ เพื่อแก้ไขปัญหาสังคมอย่างเด็ดขาดและมีประสิทธิภาพ และเพื่อควบคุมการแพร่ระบาดของยาบ้า”
- แต่การแก้ไขกฎกระทรวงดังกล่าวจำเป็นต้องได้รับการอนุมัติจากคณะรัฐมนตรีก่อนจะมีผลบังคับใช้ ซึ่งล่าสุดเมื่อต้นเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ศุภชัย ใจสมุทร ส.ส. บัญชีรายชื่อ และนายทะเบียนพรรคภูมิใจไทย เปิดเผยว่าอนุทินได้เสนอต่อคณะรัฐมนตรีแล้ว
ภาคประชาสังคมคัดค้าน
- อย่างไรก็ตาม ความพยายามแก้ไขกฎกระทรวงดังกล่าวเผชิญเสียงคัดค้านจากภาคประชาสังคม ที่มองว่าเป็นการทำลายเจตนารมณ์ของแผนปฏิรูปกฎหมายยาเสพติดของประเทศไทยที่ผ่านการพิจารณาจากรัฐสภาในปี 2021 ซึ่งมุ่งเน้นการป้องกันและการบำบัด มากกว่าการลงโทษสำหรับผู้ที่ถูกจับฐานครอบครองยาเสพติดในจำนวนน้อย
- พร้อมบุญ พานิชภักดิ์ เลขาธิการมูลนิธิรักษ์ไทย กล่าวว่า การดำเนินคดีกับผู้เสพในฐานะผู้ค้า จะทำให้ผู้เสพจำนวนมากไม่กล้าเปิดเผยตัวเพื่อขอความช่วยเหลือโดยสมัครใจ และทำให้ปัญหาแก้ไขได้ยากขึ้น
- ขณะที่หลายคนวิจารณ์แผนแก้ไขกฎกระทรวงดังกล่าวว่า จะยิ่งเป็นการเพิ่มภาระให้กับเรือนจำที่แออัดยัดเยียดในไทยโดยไม่จำเป็น โดยเหตุผลส่วนหนึ่งของรัฐบาลสำหรับการปฏิรูปกฎหมายยาเสพติดในปี 2021 คือการลดจำนวนนักโทษ
- รศ.พญ.รัศมน ให้ความเห็นว่า การคุมขังประชาชนมากขึ้นเพียงเพราะเสพยาเสพติด จะทำให้ผู้กระทำความผิดเกี่ยวกับยาเสพติดที่ไม่รุนแรงได้เจอกับอาชญากรที่ร้ายแรงกว่าภายในเรือนจำ ส่งผลให้พวกเขามีแนวโน้มที่จะกลายเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายอาชญากรรมที่มีอยู่
- วีระพันธ์ งามมี ผู้อำนวยการมูลนิธิโอโซน องค์กรภาคประชาสังคมในภาคเหนือที่ช่วยเหลือผู้ใช้ยาเสพติด มองว่าการลดเกณฑ์การจับกุมจะยิ่งทำให้ตำรวจซึ่งกำลังเผชิญกรณีอื้อฉาวเกี่ยวกับการรับสินบน มีขอบเขตมากขึ้นในการรีดไถผู้เสพเพื่อแลกกับการปล่อยตัว
- ด้าน ผศ.อภินันท์ ยังแสดงความเป็นห่วงว่าแนวคิดของอนุทินจะทำให้คดียาเสพติดปริมาณเล็กๆ น้อยๆ ล้นศาล ในขณะที่ให้ผลไม่มากนักในการลดการระบาดของยาเสพติด เนื่องจากทั้งผู้ค้าและผู้เสพก็จะยังคงปรับตัวเข้ากับกฎหมายใหม่ๆ ต่อไป
“มันเป็นการยากที่จะดูว่าพวกเขาจะได้รับผลบวกอย่างไรในภาพรวมจากข้อเสนอนั้น” เขากล่าว
ภาพ: Anusak Laowilas / NurPhoto via Getty Images
อ้างอิง:
