วันนี้ (15 พฤศจิกายน) เมื่อเวลา 13.30 น. นักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักวิชาการ และนักกิจกรรมทางการเมืองชาวไทย จำนวน 8 คน ได้ร่วมกันเป็นโจทก์ยื่นฟ้อง บริษัท เอ็นเอสโอ กรุ๊ป (NSO Group) บริษัทสัญชาติอิสราเอล ผู้คิดค้นและผู้ผลิตสปายแวร์ ‘เพกาซัส’ เพื่อขายให้กับรัฐบาลอย่างน้อย 45 ประเทศทั่วโลก ต่อศาลแพ่ง หลังพบการใช้สปายแวร์เพกาซัสกับโทรศัพท์มือถือของทั้ง 8 คนในช่วงปี 2563-2564
สำหรับการฟ้องร้องทั้ง 8 คน ได้เรียกร้องค่าเสียหายจากการถูกล่วงละเมิดความเป็นส่วนตัวคนละ 1,000,000 บาท และค่าเสียหายจากการติดตามศึกษาตรวจสอบการใช้สปายแวร์อีก 500,000 บาท รวมทั้งหมด 8,500,000 บาท
ข่าวที่เกี่ยวข้อง:
- สรุปกรณี Apple แจ้งเตือนนักกิจกรรมทางการเมือง-นักวิชาการ อาจถูกโจมตีจากแฮ็กเกอร์ที่สนับสนุนโดยรัฐ
- สภาอิสราเอลเตรียมสอบสวนตำรวจ ขอคำอธิบายกรณีข่าวใช้สปายแวร์ Pegasus สอดแนมประชาชน
สำหรับการฟ้องคดีครั้งนี้เป็นการยื่นฟ้องคดีทางแพ่ง ในความผิดฐานละเมิดจนก่อให้เกิดความเสียหายต่อโจทก์ทั้ง 8 คน เป็นการล่วงละเมิดสิทธิส่วนบุคคลขั้นร้ายแรง ซึ่งไม่มีกฎหมายฉบับใดในประเทศไทยให้อำนาจทั้งรัฐและเอกชนที่จะล้วงข้อมูลในโทรศัพท์เช่นนี้ได้ การเจาะเข้ามาในโทรศัพท์มือถือและได้ข้อมูลทุกอย่าง เข้าถึงข้อมูลที่เป็นส่วนตัวทุกประเภท รวมทั้งการเปิดไมโครโฟนเพื่อแอบฟังบทสนทนา และการเปิดกล้องเพื่อแอบดูภาพที่เกี่ยวข้องเจ้าของเครื่อง เป็นการทำลายความเป็นส่วนตัวของโจทก์โดยสิ้นเชิง และเมื่อสปายแวร์เจาะเข้ามาในโทรศัพท์ครั้งหนึ่งแล้วก็สามารถเข้าถึงข้อมูลต่างๆ ได้อย่างไม่มีจำกัดเวลา ทำให้ทั้ง 8 คนได้รับความเสียหายต่อสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานอย่างต่อเนื่องยาวนาน ซึ่งเป็นความเสียหายอันไม่ใช่ตัวเงิน ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 446
สำหรับรายชื่อโจทก์ผู้ฟ้องคดีทั้ง 8 คน ได้แก่
- ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ นักปกป้องสิทธิมนุษยชน ถูกเพกาซัสเจาะ 10 ครั้ง
- อานนท์ นำภา ทนายความสิทธิมนุษยชนและนักกิจกรรม ถูกเพกาซัสเจาะ 5 ครั้ง
- จตุภัทร์ บุญภัทรรักษา หรือ ไผ่ ดาวดิน นักกิจกรรมกลุ่มทะลุฟ้า ถูกเพกาซัสเจาะ 3 ครั้ง
- ปนัสยา สิทธิจิรวัฒนกุล หรือ รุ้ง นักกิจกรรมกลุ่มธรรมศาสตร์และการชุมนุม ถูกเพกาซัสเจาะ 4 ครั้ง
- ณัฐชนน ไพโรจน์ นักกิจกรรมกลุ่มธรรมศาสตร์และการชุมนุม ถูกเพกาซัสเจาะ 1 ครั้ง
- เดชาธร บำรุงเมือง นักกิจกรรมและศิลปินแรป ถูกเพกาซัสเจาะ 1 ครั้ง
- พวงทอง ภวัครพันธุ์ นักวิชาการและอาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ถูกเพกาซัสเจาะ 5 ครั้ง
- สฤณี อาชวานันทกุล นักวิชาการอิสระ ถูกเพกาซัสเจาะ 1 ครั้ง
ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ ผู้จัดการโครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน (iLaw) และหนึ่งในโจทก์ของคดีนี้ กล่าวว่า พวกเราเดินทางมายื่นฟ้องต่อศาลแพ่งในฐานะผู้เสียหายจากการโจมตีด้วยสปายแวร์ที่ทันสมัยที่สุดในโลก ชื่อว่า ‘เพกาซัส’ โดยพวกเราทั้ง 8 คนที่ทำการฟ้อง ได้รับการแจ้งเตือนจากบริษัท Apple ผู้ผลิตโทรศัพท์มือถือ ‘iPhone’ ว่ามีการเจาะข้อมูลทางโทรศัพท์ และพวกเราได้ทำการตรวจทางนิติวิทยาศาสตร์แล้วก็พบว่าถูกใช้สปายแวร์จริง
ที่ผ่านมา ทางผู้เสียหายได้ยื่นเรื่องต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ และคณะกรรมาธิการการพัฒนาการเมือง การสื่อสารมวลชน และการมีส่วนร่วมของประชาชน สภาผู้แทนราษฎร เพื่อทำการตรวจสอบเรื่องดังกล่าว โดยหวังว่าจะมีความคืบหน้าที่มากขึ้นเกี่ยวกับเรื่องนี้ และหลังจากนี้ทางผู้เสียหายจะยื่นฟ้องรัฐบาลและหน่วยที่เกี่ยวข้องต่อศาลปกครองต่อไป
สำหรับเรื่องราวของสปายแวร์เพกาซัสในประเทศไทย เริ่มถูกเปิดเผยเมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน 2564 เมื่อบริษัท Apple ส่งอีเมลแจ้งเตือนผู้ใช้ iPhone ในประเทศไทย อย่างน้อย 20 คน ว่ามีผู้โจมตีที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐ (State-Sponsored Attacker) อาจจะกำลังเจาะโทรศัพท์ของประชาชนชาวไทยอยู่
หลังจากนั้นเกิดความร่วมมือของ iLaw DigitalReach และ Citizen Lab เพื่อค้นหาข้อเท็จจริงเรื่องนี้เพิ่มขึ้น จากการตรวจสอบโทรศัพท์มือถือของผู้ที่ได้รับการแจ้งเตือนและผู้ที่ตกอยู่ในความเสี่ยงอาจถูกรัฐบาลสอดส่องโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย พบว่า มีคนไทยอย่างน้อย 35 คน ถูกสปายแวร์เพกาซัสเจาะเข้ามาในโทรศัพท์มือถือตั้งแต่ช่วงเดือนตุลาคม 2563 ถึงเดือนพฤศจิกายน 2564 ซึ่งเป็นช่วงเดียวกับที่เกิดการชุมนุมต่อต้านรัฐบาลที่นำโดยนักเรียนนักศึกษา
การค้นคว้าเพิ่มเติมโดย Citizen Lab ยังพบสัญญาณของผู้ใช้งานเพกาซัสในไทยเป็นครั้งแรกเมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม 2557 หรือเพียง 5 วันหลังการรัฐประหาร สำหรับจำนวนที่ตรวจสอบพบนี้เป็นผลลัพธ์จากการตรวจสอบเฉพาะผู้ใช้งาน iPhone เท่านั้น
ในบรรดาคนที่ได้รับการยืนยันว่าโทรศัพท์ถูกเจาะ 35 คน ประกอบไปด้วย นักกิจกรรมทางการเมือง 24 คน ที่มีส่วนร่วมในการชุมนุมขับไล่รัฐบาลและเรียกร้องให้ปฏิรูปสถาบันพระมหากษัตริย์ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเยาวชนและนักศึกษานักการเมืองฝ่ายตรงข้ามรัฐบาล 5 คน รวมถึง ส.ส. ฝ่ายค้านที่ปฏิบัติหน้าที่อยู่ในสภาผู้แทนราษฎรนักวิชาการ 3 คน และคนทำงานในองค์กรด้านสิทธิมนุษยชน 3 คน
ขณะเดียวกันบริษัทผู้ผลิต iPhone ได้ยื่นฟ้อง NSO จากการเจาะสินค้าของตนเอง หลังจากนั้นไม่นาน รัฐบาลกลางสหรัฐก็ทำการแบล็กลิสต์ NSO ให้ไม่สามารถเข้าถึงตลาดและเทคโนโลยีในสหรัฐฯ ได้ NSO ยังต้องเจอกับการฟ้องร้องจากเหยื่อทั่วโลกทีได้รับผลกระทบจากเพกาซัส โดยไทยเป็นประเทศล่าสุดที่ยื่นฟ้อง NSO
ขณะที่บริษัท เอ็นเอสโอ กรุ๊ป อ้างว่า สปายแวร์ตัวนี้จะจัดขายให้กับลูกค้าที่เป็นรัฐบาลและหน่วยงานของรัฐเท่านั้น ด้านรัฐบาลอิสราเอลเองก็จัดให้เพกาซัสเป็นหนึ่งในสินค้าส่งออกที่ต้องควบคุม การตกลงขายให้กับรัฐบาลต่างประเทศต้องได้รับอนุมัติจากกระทรวงกลาโหมของอิสราเอลก่อน
ภาพ: Chanakarn Laosarakham
