The Florida Project (2017) ดินแดนฝันสลายของคนชายขอบ

*บทความนี้เปิดเผยเนื้อหาสำคัญและตอนจบของภาพยนตร์*

The Florida Project แดน (ไม่) เนรมิต (2017) ภาพยนตร์ที่เข้าชิงและกวาดรางวัลมาหลายเวที ทั้งงานภาพ ผู้กำกับ นักแสดง ฯลฯ กลายเป็นที่พูดถึงอีกครั้งเมื่อ Netflix เพิ่งนำกลับมาลงใหม่ โดยเป็นผลงานกำกับของ Sean Baker หลายคนอาจจะรู้จักจากตอนที่เขาใช้ iPhone 5s ถ่ายทำ Tangerine (2015) ภาพยนตร์นอกกระแสสุดเปรี้ยว ที่โดดเด่นด้วยงานภาพสีจัดจ้านและนำเสนอชีวิตของคนชายขอบเช่นเดียวกับเรื่องนี้

เกริ่นก่อนเล็กน้อยว่า The Florida Project เดิมทีเป็นชื่อโครงการพัฒนาพื้นที่ในฟลอริดาตั้งแต่ปี 1965 ของ Walt Disney ก่อนจะกลายมาเป็น Walt Disney World ในเมืองออร์แลนโด รัฐฟลอริดา สหรัฐอเมริกา ขับรถห่างออกมาไม่กี่ไมล์คือสถานที่ถ่ายทำของหนังเรื่องนี้ซึ่งมีอยู่จริง และรอบๆ ก็เต็มไปด้วยตึกรามสีสันสะดุดตาต้อนรับนักท่องเที่ยวเหมือนปกติเวลาที่มีแลนด์มาร์กใหม่บูมขึ้นมา

ทว่าสีพาสเทลสดใสกลับคอนทราสต์กับชีวิตความเป็นอยู่อย่างตลกร้าย ภาพยนตร์ว่าด้วยช่วงฤดูร้อนของเด็กๆ ในละแวกนั้น เดินเรื่องโดย มูนี่ (Brooklynn Prince) เด็กแสบวัย 6 ขวบผู้อาศัยอยู่กับแม่เลี้ยงเดี่ยว แฮลลีย์ (Bria Vinaite) ภายใน Magic Castle หรือตึกปราสาทมนตรา โมเทลสีม่วงราคาถูกที่กลายเป็นห้องพักระยะยาวของคนส่วนใหญ่ในนั้น ใกล้ๆ กันคือตึก Futureland ดินแดนแห่งอนาคตที่สภาพไม่แตกต่างกันมากนัก

ชีวิตของมูนี่และเพื่อนๆ ดำเนินไปอย่างเรียบเรื่อยผ่านการเล่นในแต่ละวัน เช่น ถุยน้ำลายใส่รถของผู้เช่าคนใหม่ โกหกว่าป่วยเพื่อขอเงินจากผู้ใหญ่มาซื้อไอศกรีม ทำลายของเล่น และเลยเถิดไปจนจุดไฟเผาบ้านร้าง…แน่นอนว่าทั้งหมดนี้ไม่ใช่การเล่นแบบปกติสำหรับเด็กวัย 6 ขวบเลยสักนิด แต่ก็พอจะเดาได้ว่าสภาพแวดล้อมรอบตัวมีส่วนอย่างไรให้เด็กซึมซับพฤติกรรมเหล่านั้นมาโดยปริยาย

สลับมาที่โลกของผู้ใหญ่ มีอีกตัวละครสำคัญผู้เป็นไม้เบื่อไม้เมาของเด็กๆ อย่าง บ๊อบบี้ รับบทโดย Willem Dafoe ที่พลิกบทมาเป็นผู้จัดการใจดีคอยดูแลความเป็นอยู่ของคนในโมเทล เราจะเห็นความพยายามของเขาในการไกล่เกลี่ยปัญหาให้กับสองแม่ลูกอยู่เนืองๆ เท่าที่เขาจะทำได้ด้วยความเห็นใจ จนกระทั่งแฮลลีย์เริ่มมีปัญหาหนักขึ้น ตั้งแต่ทะเลาะกับเพื่อนสนิท และเริ่มไม่มีเงินมาจ่ายค่าเช่าห้อง

ช่วงต้นเรื่องปูไว้ว่าแฮลลีย์ถูกไล่ออกจากที่ทำงานเพราะไม่ยอมรับงานขายบริการทางเพศให้ลูกค้า พอไม่มีที่ไหนรับเข้าทำงาน เธอจึงไปขายน้ำหอมให้กับนักท่องเที่ยวตามที่พักดีๆ ก่อนจะถูกยึดของไปทั้งหมด แต่ต่อให้อับจนหนทางแค่ไหน ค่าห้องก็ยังรอให้จ่ายสัปดาห์ชนสัปดาห์อยู่ดี

จึงนำมาสู่ฉากที่ปล่อยให้เราเห็นมูนี่เล่นคนเดียวในอ่างอาบน้ำและมีเพลงเปิดเสียงดังอยู่ 2-3 ครั้ง คงเป็นการเติบโตที่บังคับให้เราเกิดความไม่ไว้ใจไปโดยอัตโนมัติทันที ไม่ต่างอะไรกับในฉากหนึ่งที่มีชายแก่เดินมาหากลุ่มเด็กผู้หญิงที่กำลังเล่นกันอยู่โดยไม่มีผู้ใหญ่ดูแล โชคดีว่าบ๊อบบี้รีบปรี่ไปพาตัวเขาออกมาเสียก่อน

อะไรเหล่านี้อาจเป็นสิ่งที่โลกของเด็กยังเล็กเกินกว่าจะเข้าใจ แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าพวกเขาไม่รู้เรื่องรู้ราวเลย “ฉันทายถูกทุกครั้งเวลาผู้ใหญ่จะร้องไห้” มูนี่พูดไว้แบบนั้น และแววตาของเธอในหลายเหตุการณ์เวลามีผู้ใหญ่อยู่ด้วยก็ซุกซ่อนความรู้สึกบางอย่างเอาไว้อย่างน่าเจ็บปวด

หลายคนมีความคิดเห็นว่าน้ำตาของ Brooklynn Prince ดูเหมือนถูกสั่งให้แสดงตามบทจนเกินไป จากที่ตลอดทั้งเรื่องเธอแสดงได้เป็นธรรมชาติมากๆ แต่สำหรับเรา ฉากร้องไห้และประโยค “I can’t say it, bye.” ทำงานได้ดีจนทิ้งมวลความหม่นไว้มหาศาลหลังดูจบไปพักหนึ่ง เด็กที่ไร้เดียงสาเกินกว่าจะเข้าใจสถานการณ์ของพวกผู้ใหญ่ แต่ ‘เห็น’ และ ‘รู้’ ว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับตัวเอง อารมณ์เหล่านั้นท่วมท้นและปะทุออกมากลายเป็นฉากเซอร์เรียลในตอนจบ (แต่ถ้าจะบอกว่าส่วนหนึ่งมาจากการใช้กล้อง iPhone เข้าไปแอบถ่ายใน Disney World ก็คงไม่ผิด) ที่เธอได้หลีกหนีความจริงจากปราสาทมนตรา ไปสู่ปราสาทซินเดอเรลลาในเทพนิยายพร้อมเพื่อนสนิทตัวน้อย

ว่ากันตามตรงก็ต้องยอมรับว่าแฮลลีย์ไม่ได้อยู่ในสถานะที่มั่นคงพอ ทั้งพฤติกรรมรุนแรง การเลี้ยงดูลูกในจุดที่ไม่ปลอดภัย มิหนำซ้ำยังมีสถานะว่างงานและเป็นคนไร้บ้านกลายๆ แต่เราจะกล้ากล่าวโทษได้เต็มปากหรือว่าเธอไม่พยายาม? เมื่อสภาพแวดล้อมยิ่งผลักคนชายขอบให้อยู่ห่างจากคำว่าคุณภาพชีวิตที่ดีออกไปทุกที และ Disney World ไกลเกินเอื้อมสำหรับคนที่ทำได้แค่อาศัยมองดูพลุตระการตาถูกจุดจากที่ไกลๆ เท่านั้น

แม้รู้ว่าชีวิตของพวกเขาอาจลงเอยแบบเดิมโดยไม่มีทางลืมตาอ้าปากได้ง่ายๆ เป็นวงจรที่บีบให้รู้สึกว่าเป็นเรื่องธรรมดาเหลือเกินจนน่าสะเทือนใจ แต่เราก็ยังหวังเล็กๆ ว่าโลกความเป็นจริงนี้ยังพอมีที่ทางให้เชื่อได้บ้างว่า ภูติจิ๋วที่ปลายสายรุ้งจะใจดียอมให้พวกเขาได้เก็บทองในสักวัน

“รู้ไหมว่าทำไมฉันชอบต้นไม้ต้นนี้ที่สุด เพราะมันล้มลงดินแล้วก็ยังโตต่อไปได้ เจ๋งเนอะ”