ศูนย์วิจัยกสิกรไทย เผยผลสำรวจพฤติกรรมการอ่านของคนไทยในปี 2024 พบว่า ผู้คนใช้เวลาในการอ่านมากขึ้นกว่าเดิม โดยเฉพาะการอ่านหนังสือผ่านช่องทางออนไลน์ ซึ่งกลายเป็นช่องทางหลักที่ได้รับความนิยมอย่างล้นหลาม
ผลสำรวจระบุว่า เวลาที่คนไทยใช้ในการอ่านออนไลน์มีค่าเฉลี่ยสูงกว่าการอ่านหนังสือเล่มถึง 100.7 นาที ซึ่งเนื้อหาที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือ นิยายออนไลน์และ e-book
อีกหนึ่งการเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัดเจนคือ สัดส่วนของผู้ที่อ่านหนังสือเล่มลดลงอย่างต่อเนื่อง จากเดิมที่เคยมีถึง 98% ในปี 2019 ลดลงมาเหลือเพียง 81% ในปี 2024 ในทางกลับกัน การอ่าน e-book กลับเติบโตขึ้นอย่างน่าสนใจ โดยสัดส่วนของผู้ที่อ่าน e-book เพิ่มขึ้นจาก 22% เป็น 33% ในช่วงเวลาเดียวกัน
ปัจจัยสำคัญที่ทำให้ e-book ได้รับความนิยมมากขึ้น คือ ราคาที่ถูกกว่าหนังสือเล่มถึง 27% ทำให้ e-book เป็นทางเลือกที่คุ้มค่าและเข้าถึงง่ายสำหรับผู้อ่านในยุคปัจจุบัน ในขณะที่ราคาหนังสือเล่มยังคงปรับตัวสูงขึ้นต่อเนื่อง ตามต้นทุนการผลิตในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา เพิ่มขึ้นกว่า 40%
จากนั้นส่งผลให้ราคาขายหนังสือเฉลี่ยขยับจาก 230 บาทต่อเล่มในปี 2020 เพิ่มราว 290 บาทในปัจจุบัน หรือเพิ่มเฉลี่ยปีละ 4.7% แน่นอนว่าประเด็นด้านราคามีผลทำให้ผู้บริโภคบางส่วนลดการซื้อหนังสือเล่มและหันไปอ่าน e-book มากขึ้น
แนวโน้มดังกล่าวสร้างความกดดันให้ธุรกิจร้านหนังสือ ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา มีร้านหนังสือลดลงราว 12% ส่วนร้านเดิมที่ยังอยู่ คาดว่ารายได้หดตัวลง ซึ่งคาดว่าในปี 2025 รายได้ร้านหนังสือจะลดลงเพียง 4.5% จากที่เคยหดตัวเฉลี่ยสูงถึง 14% ต่อปีก่อนช่วงโควิด
เพื่อรับมือกับความเปลี่ยนแปลง ผู้ประกอบการร้านหนังสือได้ปรับกลยุทธ์หลายด้าน เริ่มตั้งแต่ขยายช่องทางและสินค้า เน้นการขายออนไลน์ ส่งตรงถึงบ้าน และพัฒนา e-book ควบคู่กับการนำหนังสือประเภทเฉพาะ เช่น มังงะ มาวางจำหน่ายเพื่อดึงดูดลูกค้าใหม่
พร้อมกับปรับเลือกหนังสือให้ตรงกับความสนใจของผู้อ่านในแต่ละสาขา เช่น ร้านย่านมหาวิทยาลัยเน้นหนังสือวิชาการ พร้อมกับสร้างรายได้เสริม ด้วยการเปิดร้านคาเฟ่ ขายสินค้าไลฟ์สไตล์ และสร้างประสบการณ์ร่วมกับนักอ่าน ผ่านการจัดกิจกรรมพบปะนักเขียนมากขึ้น
ไม่ใช่เรื่องง่ายที่ธุรกิจร้านหนังสือจะฝ่าฟันความท้าทายไปได้ เพราะปัจจุบันพฤติกรรมผู้อ่านรุ่นใหม่จะนิยมคอนเทนต์สั้น กระชับ และเข้าถึงฟรี เช่น TikTok หรือ Podcast เกี่ยวกับภาวะเศรษฐกิจที่กดดันกำลังซื้อ และความสนใจของผู้อ่านยังแตกย่อยเป็นกลุ่มเฉพาะมากขึ้น เช่น นิยายวาย นิยายจีนแฟนตาซี และหนังสือแนวสร้างแรงบันดาลใจ ทำให้ร้านหนังสือทั่วไปดึงดูดลูกค้าได้ยากขึ้น
