การพิจารณาคดีที่แอฟริกาใต้เป็นโจทก์ยื่นฟ้องต่อศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ (ICJ) เรื่อง อิสราเอลละเมิดอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการป้องกันอาชญากรรมการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์หรือไม่นั้น ล่าสุดศาลโลกมีคำตัดสินให้อิสราเอลต้อง ‘ป้องกัน’ การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ต่อชาวปาเลสไตน์ และดำเนินการช่วยเหลือพลเรือนให้มากขึ้น อย่างไรก็ดี ศาลไม่ได้สั่งให้อิสราเอลหยุดยิงตามคำฟ้องของแอฟริกาใต้
ถึงแม้คำตัดสินดังกล่าวจะทำให้ชาวปาเลสไตน์ผิดหวังที่ต้องการให้ศาลสั่งยุติสงครามในฉนวนกาซา แต่ในอีกด้านหนึ่งก็แสดงถึงความพ่ายแพ้ทางกฎหมายของอิสราเอลที่เดิมคาดหวังว่าศาลจะยกฟ้องคดีนี้
▪ เปิดรายละเอียดคำสั่งศาล
โจแอน โดโนฮิว ผู้พิพากษาหัวหน้าคณะ ICJ สั่งให้อิสราเอลใช้มาตรการทั้งหมดที่อยู่ในอำนาจของตน เพื่อป้องกันไม่ให้ทหารของอิสราเอลกระทำการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ พร้อมสั่งให้อิสราเอลลงโทษเจ้าหน้าที่ที่กระทำการยั่วยุ ยุยง หรือปลุกปั่น ตลอดจนดำเนินการเพื่อปรับปรุงสถานการณ์ด้านมนุษยธรรม และรายงานความคืบหน้าต่อศาลในอีกหนึ่งเดือน
ขณะเดียวกันศาลได้เรียกร้องให้กลุ่มติดอาวุธปาเลสไตน์ปล่อยตัวประกันที่ถูกจับไปในระหว่างการโจมตีอิสราเอลเมื่อวันที่ 7 ตุลาคมของปีที่แล้ว
ในการอ่านคำตัดสิน ผู้พิพากษายังได้บรรยายถึงสถานการณ์เลวร้ายของชาวปาเลสไตน์ในฉนวนกาซา อันตรายที่เด็กๆ ในกาซาต้องเผชิญ และอ้างถึงคำอธิบายโดยละเอียดเกี่ยวกับภาวะฉุกเฉินด้านมนุษยธรรมจากเจ้าหน้าที่สหประชาชาติ (UN)
สำหรับจุดเริ่มต้นของคดีนี้เกิดขึ้นเมื่อแอฟริกาใต้ยื่นฟ้องต่อ ICJ ภายใต้หลักการทางกฎหมายที่ว่า การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ถือเป็นอาชญากรรมร้ายแรงที่ทุกประเทศมีหน้าที่ต้องป้องกัน โดยแอฟริกาใต้กล่าวหาว่า อิสราเอลกระทำการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ในสงคราม ซึ่งชนวนสงครามรอบนี้เริ่มจากกลุ่มติดอาวุธฮามาสในกาซายิงมิสไซล์โจมตีอิสราเอลเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2023 โดยแอฟริกาใต้ยังได้ขอให้ศาลออกมาตรการฉุกเฉินเพื่อยุติการสู้รบด้วย
ก่อนหน้านี้อิสราเอลพยายามโน้มน้าวให้ศาลยกฟ้องการพิจารณาคดี โดยระบุว่า ข้อกล่าวหาของแอฟริกาใต้เป็นเท็จและ ‘บิดเบือนอย่างเลวร้าย’ พร้อมยืนกรานว่า อิสราเอลทำหน้าที่ป้องกันตนเองจากศัตรูที่โจมตีก่อน และพยายามอย่างเต็มที่เพื่อปกป้องพลเรือน
▪ ศาลโลกมีอำนาจแค่ไหน
ICJ จัดตั้งขึ้นหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เพื่อตัดสินเกี่ยวกับข้อพิพาทระหว่างรัฐสมาชิกของสหประชาชาติ บนฐานของสนธิสัญญาและอนุสัญญาต่างๆ เป็นหลัก
สำหรับการพิจารณาคดีนี้ ICJ ไม่ได้ตัดสินข้อกล่าวหาเรื่องการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ซึ่งอาจต้องใช้เวลาหลายปี ส่วนคำตัดสินที่สั่งให้อิสราเอลป้องกันการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ในกาซานั้น อิสราเอลไม่สามารถอุทธรณ์ได้ แต่ศาลก็ไม่มีกลไกในการบังคับใช้คำตัดสินแต่อย่างใดแม้คำวินิจฉัยจะมีผลผูกพันกับรัฐที่ยอมรับอำนาจศาลก็ตาม
ซึ่งการที่ไร้กลไกหรือวิธีการบังคับใช้จริงนั้น เราจึงเห็นว่าบ่อยครั้งมีหลายประเทศละเลยคำวินิจฉัยหรือคำตัดสินชี้ขาดของศาลโลกในอดีต
▪ ท่าทีปาเลสไตน์-อิสราเอล และนานาประเทศ หลังคำตัดสินของศาล
กระทรวงการต่างประเทศปาเลสไตน์ขานรับคำตัดสินดังกล่าวของศาลโลก โดยระบุว่า เป็นการย้ำเตือนว่า ‘ไม่มีรัฐใดอยู่เหนือกฎหมาย’ และ ซามี อาบู ซูห์รี เจ้าหน้าที่อาวุโสของกลุ่มฮามาส กล่าวกับ Reuters ว่า พวกเขาจะสนับสนุนการยุติการยึดครองและเปิดโปงอาชญากรรมในฉนวนกาซา
ด้าน เบนจามิน เนทันยาฮู นายกรัฐมนตรีของอิสราเอล ยินดีกับคำตัดสินของ ICJ ที่ไม่สั่งให้หยุดยิง แต่ปฏิเสธข้อกล่าวหาเรื่องการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ พร้อมทั้งยืนยันว่าอิสราเอลจะยังคงปกป้องตัวเองต่อไป
ขณะที่แอฟริกาใต้เรียกคำสั่งของศาลโลกว่าเป็น ‘ชัยชนะขั้นเด็ดขาด’ สำหรับหลักนิติธรรมระหว่างประเทศ
ด้านสหภาพยุโรปกล่าวว่า อิสราเอลจะต้องปฏิบัติตามคำสั่งดังกล่าวโดยสมบูรณ์และทันที
ส่วนสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นพันธมิตรของอิสราเอล ระบุว่า ICJ ไม่ได้ตัดสินเกี่ยวกับการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ซึ่งสอดคล้องกับมุมมองของสหรัฐฯ ที่ว่า อิสราเอลมีสิทธิ์ที่จะดำเนินการตามกฎหมายระหว่างประเทศ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์ซ้ำรอยเหมือนกับการโจมตีโดยกลุ่มฮามาสเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2023
ภาพ: Abed Rahim Khatib / Anadolu via Getty Images
อ้างอิง:
