วันนี้ (15 กันยายน) นรเศรษฐ์ ปรัชญากร สมาชิกวุฒิสภา (สว.) ในฐานะประธานคณะกรรมาธิการการพัฒนาการเมือง การมีส่วนร่วมของประชาชน สิทธิมนุษยชน สิทธิ เสรีภาพ และการคุ้มครองผู้บริโภค วุฒิสภา แถลงข่าวหลังลงพื้นที่ชุมพร ระนอง และสุราษฎร์ธานี เพื่อรับฟังความเห็นในโครงการแลนด์บริดจ์
นรเศรษฐ์เปิดเผยว่า จากการรับฟังความเห็นของประชาชนและภาคประชาสังคมเกี่ยวกับโครงการแลนด์บริดจ์ และ พ.ร.บ.ระเบียงเขตเศรษฐกิจภาคใต้ พ.ศ. …. (SEC) ซึ่งส่งผลกระทบอย่างกว้างขวางต่อเศรษฐกิจรากฐานและวิถีชุมชน คณะกรรมาธิการฯ มีข้อกังวลเกี่ยวกับกระบวนการการศึกษาร่างรายงานการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ (EHIA) ที่มีปัญหาทั้งกระบวนการและเนื้อหา ซึ่งชาวบ้านรู้สึกถึงความไม่โปร่งใส ไม่ได้รับข้อมูลที่ครบถ้วน เวทีรับฟังความคิดเห็นจัดเพียงไม่กี่ครั้ง เฉพาะหน่วยงานรัฐและผู้นำท้องถิ่น แต่ผู้ที่ได้รับผลกระทบจริงไม่ได้เข้าร่วมการประเมิน EHIA
โดย EHIA แบ่งเป็น 3 ส่วน ได้แก่ ท่าเรือ ทางหลวง และรถไฟ ไม่มีการประเมินภาพรวม ไม่มีการสะท้อนผลกระทบที่แท้จริง ข้อมูลที่ออกมาไม่ตรงกับผลการศึกษาเดิม การกำหนดขอบเขตการศึกษาทำเพียง 5 กิโลเมตรเท่านั้น ไม่ครอบคลุมผลกระทบทางเศรษฐกิจ สังคม และระบบนิเวศ การทำโครงการขนาดใหญ่มีผลกระทบต่อชุมชนและวิถีชุมชนในพื้นที่อย่างกว้างขวาง
ข้อมูลในรายงานหลายอย่างไม่สอดคล้องรายงานเดิมและรายงานคู่ขนาน เช่น จำนวนสัตว์หน้าดิน ในรายงาน EHIA พบพื้นที่ศึกษา 7 ตัว 1 ชนิด ซึ่งชาวบ้านยืนยันว่ามีความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตในน้ำ มากมายกว่านั้นมาก อีกทั้งจำนวนแพทย์ในโรงพยาบาลก็ไม่เพียงพอต่อการรองรับการลงทุนขนาดใหญ่และผู้ที่จะมาพักเพิ่มเติม ไม่มีการพิจารณารอยเลื่อนเปลือกโลกในพื้นที่ และมีการเร่งรัดรายงาน EHIA ให้ทำภายใน 120 วัน จึงตั้งข้อสังเกตว่าเป็นการตั้งธงไว้หรือไม่ว่าจะต้องผ่านรายงานฉบับนี้ให้ได้
ขณะที่ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม พื้นที่ท่าเรือที่จะก่อสร้างมีพื้นที่ทับซ้อนกับเขตชีวมณฑลและพื้นที่ซึ่งเคยถูกเสนอให้เป็นมรดกโลก หากก่อสร้างก็จะสูญเสียคุณค่าทางธรรมชาติอย่างถาวร ท่าเรือที่จะสร้างในจังหวัดระนองมีขนาดเท่ากับเกาะพยาม ส่วนท่าเรือที่ชุมพรมีขนาดใหญ่ประมาณ 3.5 เท่าของเกาะหลีเป๊ะ เพราะฉะนั้นจะต้องใช้ดินหินเป็นปริมาณมหาศาล ซึ่งมีความเสี่ยงต่อการกัดเซาะชายฝั่ง การระเบิดภูเขาทำลายหินเป็นจำนวนมากจะทำลายสัตว์น้ำ นอกจากนี้กรมชลประทานยังมีแผนที่จะสร้างเขื่อนหลายสิบแห่ง ซึ่งจะกระทบกับการใช้ชีวิตของชาวบ้าน
นรเศรษฐ์กล่าวต่อไปว่า ชาวมอแกนและผู้พลัดถิ่นจะได้รับผลกระทบ การท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติเกาะพยามจะได้รับผลกระทบหนัก อาชีพประมงได้รับความเสียหาย แรงงานเศรษฐกิจมีการประเมินมูลค่าต่ำความเป็นจริง รายได้ 30,000 บาทต่อครัวเรือน แต่ในรายงานแจงว่าได้เพียง 10,000 บาทต่อครัวเรือนเท่านั้น
ส่วนร่างกฎหมาย SEC ประชาชนกังวลอำนาจของคณะกรรมการฯ ที่อาจจะล้นเกินและเอื้อประโยชน์ให้กับนายทุน สำหรับทางด้านเกษตรกรรมจะมีการถนนผ่านอำเภอพะโต๊ะ จังหวัดชุมพร ซึ่งเป็นสวนทุเรียนที่อาจส่งผลกระทบต่อเกษตรกรมูลค่ากว่าหมื่นล้านบาทต่อปี
คณะกรรมาธิการฯ เสนอให้ทบทวนให้รอบคอบ ชะลอการดำเนินโครงการแลนด์บริดจ์ และการผลักดันกฎหมาย SEC จนกว่าจะมีการศึกษาและรับฟังความเห็นอย่างรอบด้าน จัดทำรายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อมระดับยุทธศาสตร์ โดยให้สำนักงานสภาพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติเป็นหน่วยงานกลางส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนทุกกลุ่ม เช่น กลุ่มเปราะบาง กลุ่มมอแกน คนพลัดถิ่น รวมถึงมีข้อเสนอให้พิจารณาการพัฒนาภาคใต้ตามศักยภาพพื้นที่ มีการสนับสนุนเกษตรยั่งยืน การท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ และโครงการที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตท้องถิ่นไม่ใช่เป็นการพัฒนาที่ยัดเยียด แต่หากจะมีการผลักดันโครงการจริงๆ ควรมีการศึกษาที่มีทางเลือกในเรื่องของความคุ้มค่า เช่น การศึกษาโครงการเซาเทิร์นซีบอร์ด ซึ่งอาจจะทำให้เกิดผลกระทบน้อยลง
”ชาวบ้านไม่ได้กลัวการเปลี่ยนแปลงหรือกลัวการพัฒนาเศรษฐกิจที่จะเกิดขึ้น แต่ต้องการเข้าไปมีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็นและตัดสินใจ ชาวบ้านไม่ต้องการความเจริญที่ถูกยัดเยียด ความเจริญที่ผิดฝาผิดตัวจากวิถีชีวิตและศักยภาพที่มีอยู่ แต่ต้องการการพัฒนาที่ประชาชนมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง“
นรเศรษฐ์ระบุว่า อยากให้รัฐบาลฟังเสียงประชาชน คำนึงถึงวิถีเศรษฐกิจฐานรากวิถีชีวิตดั้งเดิมและสิ่งแวดล้อม เพื่อให้โครงการขนาดใหญ่ที่รัฐบาลจะผลักดันมีความชอบธรรมยั่งยืน ส่วนที่ อนุทิน ชาญวีรกูล นายกรัฐมนตรี ระบุว่ามีแผนงานที่จะผลักดันโครงการแลนด์บริดจ์ให้เกิดขึ้น คณะกรรมาธิการฯ ขอสื่อสารไปว่าโครงการขนาดใหญ่เงินลงทุนระดับหลายล้านล้านบาท และเป็นโครงการที่ต้องใช้เวลาก่อสร้างนับ 10 ปี มีผลกระทบอย่างกว้างขวาง ทั้งต่อสิ่งแวดล้อม วิถีชุมชน เศรษฐกิจ จึงอยากให้มีการศึกษารอบคอบ
“ถ้าเป็นไปได้รัฐบาลอนุทินเป็นระยะเวลาที่มีกำหนดเวลาชัดเจนจะยุบสภาภายใน 4 เดือน จึงอยากวิงวอนให้ชะลอการผลักดันโครงการนี้ไปก่อน โครงการขนาดใหญ่ขนาดนี้ควรเป็นฉันทามติของประชาชนทั้งประเทศ เพราะทรัพยากรทางทะเลของไทยไม่ใช่ของคนใดคนหนึ่งหรือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง แต่เป็นของประชาชนทุกคนในประเทศนี้”
นรเศรษฐ์ชี้ว่า หากอยากผลักดันจริงๆ ควรนำนโยบาย SEC ไปใช้ในการหาเสียงเลือกตั้งครั้งหน้า หากประชาชนเห็นด้วยและได้รับเลือกเข้ามาอย่างล้นหลามเป็นรัฐบาลก็จะมีความชอบธรรมในการผลักดันโครงการขนาดใหญ่ที่ต้องใช้งบประมาณมาก เพราะโครงการที่มีภาระผูกพันไปอีก 10 ปี ควรจะได้ฉันทามติของพี่น้องประชาชน
สำหรับเหตุผลที่คาดว่ารัฐบาลอนุทินต้องการผลักดันโครงการดังกล่าว เป็นเพราะโครงการนี้เป็นโครงการที่มีผลกระทบต่อเศรษฐกิจสูง ประเทศไทยขาดการลงทุนของโครงการขนาดใหญ่มานาน คิดว่าอนุทินคงมีเจตนาที่ดีที่อยากจะให้ประเทศไทยมีการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานที่ส่งผลต่อการเติบโตในอนาคต แต่อาจจะไม่ใช่เวลาที่เหมาะในรัฐบาลที่มีเวลาเฉพาะเจาะจง การผลักดันโครงการขนาดใหญ่ให้เดินหน้า รัฐบาลต้องมีความชอบธรรมอย่างมาก ดังนั้นควรนำโครงการเหล่านี้ไปหาเสียง เมื่อได้ฉันทามติจากประชาชน ถึงจะนำไปผลักดันต่อไป
อย่างไรก็ตาม นรเศรษฐ์มองว่า ภายใน 4 เดือนนี้ โครงการแลนด์บริดจ์อาจจะไม่คืบหน้ามากนัก เพราะ EHIA กำลังสรุป แต่รายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ยังอยู่ในกระบวนการ กว่าจะเสร็จสิ้นได้คงจะไม่ทันใน 4 เดือนนี้ เพราะกว่าจะเอารายงานทั้ง 4 มาประกอบร่างและพิจารณาไม่น่าจะทันในช่วง 4 เดือนนี้ ส่วนการผลักดันกฎหมาย SEC ไม่ควรมองแยกกันหากรัฐบาลจะแสดงความชัดเจนในการผลักดัน ก็ควรมีการทำงานในระยะยาวมากกว่านี้
นรเศรษฐ์เชื่อว่า รัฐบาลอนุทินจะดำเนินการตามข้อตกลงที่ได้สัญญาไว้ หลายอย่างต้องใช้เวลา พิจารณา เรื่องที่ควรดำเนินการเร่งด่วนควรจะเป็นเรื่องการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจระยะสั้น และการแก้รัฐธรรมนูญ โครงการขนาดใหญ่สามารถศึกษาไปพร้อมกันได้ แต่ไม่ควรรีบเร่งเนื่องจากกระบวนการศึกษาผลกระทบและสิ่งแวดล้อมยังเป็นคำถามทั้งในแง่ของกระบวนการและเนื้อหา หากจะผลักดันโครงการลักษณะแบบนี้ ควรจะทำความเข้าใจกับชาวบ้านในพื้นที่ และรายงานต่างๆ ที่มีปัญหาก็ควรรื้อกลับมาทำใหม่
