นอกเหนือไปจากภาพตระการตาของพระราชพิธีบรมราชาภิเษก 2562 แล้ว ในโอกาสมหามงคลของชาติไทยครั้งนี้ ประชาชนคนไทยยังมีโอกาสได้ชมภาพประวัติศาสตร์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกรัชกาลที่ 7 ซึ่งถูกบันทึกลงแผ่นฟิล์มที่มีอายุเกือบร้อยปี แต่ยังคงมีมนต์ขลังและความตระการตาไม่เสื่อมคลายในการเก็บรักษาของหอภาพยนตร์ (องค์กรมหาชน)

หอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) เป็นหน่วยงานหลักในประเทศไทยที่ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางในการอนุรักษ์และเก็บรักษาภาพยนตร์ทุกประเภท โดยฟิล์มภาพยนตร์ที่ทางหอภาพยนตร์ได้รับมอบนั้นจะถูกอนุรักษ์และจัดเก็บข้อมูลโดยเจ้าหน้าที่หอภาพยนตร์ ก่อนจะทำการเผยแพร่เพื่อเพิ่มองค์ความรู้ด้านต่างๆ ต่อประชาชนต่อไป

เบื้องต้นเมื่อฟิล์มมาถึงทางหอภาพยนตร์ เจ้าหน้าที่ตรวจสภาพทางกายภาพของฟิล์ม ทำนองเดียวกับการตรวจสุขภาพ ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง วัดความดัน ฯลฯ เพื่อวินิจฉัยว่าฟิล์มนั้นมีสภาพอย่างไร สุขภาพดีหรือเจ็บป่วยไหม มีอาการอย่างไร ชำรุดเสียหายหรือไม่ จำเป็นต้องบำบัดรักษาอย่างไร ต้องทำทันทีหรือว่ารอก่อนได้ นอกจากนี้ยังจะต้องบันทึกผลการตรวจเป็นประวัติของฟิล์มนั้นๆ มีการออกหมายเลขประจำตัวฟิล์มทำนองเดียวกับเลขประจำตัวประชาชน

เมื่อดำเนินการแล้วเสร็จ ฟิล์มแต่ละชุดจะได้รับเลขทะเบียนประจำตัวและทำข้อมูลเกี่ยวกับฟิล์มนั้น ทำนองเดียวกับการทำบัตรรายการหนังสือ เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับผู้สร้าง ผู้ผลิต วันเดือนปีที่สร้าง วันแรกฉาย ความยาว เรื่องย่อ ฯลฯ

จากนั้นจะทำการซ่อมแซมฟิล์ม โดยการดำเนินงานจะขึ้นอยู่กับอาการทางกายภาพและความสำคัญหรือความจำเป็นมากน้อยของฟิล์ม ด้วยการซ่อมแซมแบบเล็กน้อย หรือการรักษาด้วยเครื่องจักรและอุปกรณ์ที่ทันสมัย ขณะที่เวลาการรักษาก็ขึ้นอยู่กับอาการของฟิล์ม ตั้งแต่ไม่กี่ชั่วโมงจนถึงเวลานับปี

ภายหลังเจ้าหน้าที่ได้ดำเนินการซ่อมแซมแล้วจะดำเนินการจัดเก็บในห้องเก็บรักษา ซึ่งควบคุมอุณหภูมิและความชื้นตลอดเวลา เพื่อให้ฟิล์มมีอายุยืนยาว

สำหรับฟิล์มต้นฉบับจะไม่นำไปใช้งาน แต่ถ้ามีความจำเป็นต้องใช้งาน จะต้องทำสำเนาไปใช้ โดยในอดีตจะใช้ฟิล์มที่ก๊อบปี้ใหม่ แต่ปัจจุบันได้มีการแปลงฟิล์มภาพยนตร์เป็นไฟล์ดิจิทัล เช่นเดียวกับในกรณีฟิล์มที่จะนำไปใช้งานทุกครั้ง ก่อนนำไปใช้งานจะต้องผ่านกระบวนการแปลงไฟล์

สำหรับฟิล์มทุกม้วน การเก็บรักษาก่อนจะนำเข้าห้องเย็นจะต้องอยู่ในห้องปรับสภาพ 3 วัน เพื่อทำการปรับสภาพ เพื่อทำการเก็บรักษาในอุณหภูมิห้อง 16 องศา ความชื้นสัมพัทธ์ 35-45 เปอร์เซ็นต์ จากนั้นจะนำฟิล์มเข้าห้องเย็นที่มีอุณหภูมิ 4 องศา ความชื้นสัมพัทธ์ 30-40 เปอร์เซ็นต์ เพื่อเก็บรักษา ขณะที่ถ้าต้องการนำฟิล์มออกไปใช้งาน ก่อนนำออกไปจะต้องอยู่ในห้องปรับสภาพเช่นเดียวกับภาพยนตร์พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

ภาพยนตร์พระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวที่หอภาพยนตร์ได้อนุรักษ์ เป็นภาพยนตร์ต้นฉบับไนเตรตที่นำมาเรียบเรียงใหม่ออกมาเป็นไฟล์ดิจิทัล เพื่อให้ง่ายต่อการเก็บรักษาและเผยแพร่ให้กับคนรุ่นต่อไป

โดม สุขวงศ์ นักอนุรักษ์ภาพยนตร์เกียรติคุณ และผู้ค้นพบฟิล์มต้นฉบับ กล่าวว่า สำหรับเศษฟิล์มภาพยนตร์พระราชพิธีราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 ถูกค้นพบเมื่อปี พ.ศ. 2524 บริเวณอาคารโรงพิมพ์การรถไฟ ย่านหัวลำโพง ระหว่างที่ตนตามหาฟิล์ม นางสาวสุวรรณ

โดยฟิล์มที่ค้นพบนั้นเป็นฟิล์มภาพยนตร์ 35 มม. ชนิดไนเตรต จำนวน 290 กล่อง ซึ่งฟิล์มไนเตรตเป็นเทคโนโลยีฟิล์มที่ปัจจุบันไม่มีการใช้งานแล้ว เนื่องจากมีคุณสมบัติติดไฟง่าย และการค้นพบฟิล์มฉบับนี้เป็นจุดเริ่มในการเรียกร้องให้ตั้งหอภาพยนตร์และได้นำฟิล์มมาอนุรักษ์

ภาพยนตร์พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 เมื่อ พ.ศ. 2468 เป็นพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งแรกที่มีการบันทึกไว้เป็นภาพยนตร์อย่างเป็นทางการ ถ่ายทำโดยกองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าว กรมรถไฟหลวง โดยทำหน้าที่เช่นเดียวกับศูนย์ผลิตภาพยนตร์แห่งชาติ หรือกรมประชาสัมพันธ์ในปัจจุบัน

นักอนุรักษ์ภาพยนตร์เกียรติคุณและผู้ค้นพบฟิล์มต้นฉบับกล่าวต่อว่า ภาพยนตร์บันทึกพระราชพิธีที่ค้นพบนี้ เมื่อตรวจสอบแล้วปรากฏว่าเป็นเศษฟิล์มที่เหลือจากการตัดต่อ เพราะพบข้อมูลว่า ภาพยนตร์ข่าวพระราชพิธีบรมราชาภิเษกที่กองภาพยนตร์เผยแผ่ข่าวถ่ายทำออกเผยแพร่ในเวลานั้นมีจำนวน 5 ม้วน ซึ่งกินเวลาฉายประมาณ 1 ชั่วโมง ส่วนเศษฟิล์มที่เหลือจากการตัดต่อและค้นพบนี้มีความยาวประมาณ 30 นาที โดยหอภาพยนตร์ได้ดำเนินการอนุรักษ์ภาพยนตร์ฉบับนี้ที่กระจายเป็นม้วนเล็ก โดยนำมาเรียบเรียงตัดต่อลำดับเนื้อหาใหม่ให้สอดคล้องกับเหตุการณ์ในพระราชพิธีที่มีการบันทึกเป็นจดหมายเหตุไว้ และได้ปรึกษาและอาศัยผู้เชี่ยวชาญเพื่อความสมบูรณ์ของภาพยนตร์

สำหรับความพิเศษของภาพยนตร์ฉบับนี้ นอกจากความคมชัดของภาพแล้ว ภาพยนตร์ฉบับนี้ได้บันทึกรายละเอียดของเหตุการณ์ที่แตกต่างออกไป ทำให้เห็นมุมที่ไม่เคยปรากฏที่ไหน รวมไปถึงการฉายภาพบรรยากาศประชาชนที่ได้ออกมาร่วมงาน

ผู้สนใจภาพยนตร์สามารถเข้าดูได้ที่

เจ้าหน้าที่กำลังดำเนินการซ่อมแซมฟิล์ม

ฟิล์มทุกม้วนจะถูกเก็บรักษาในห้องเย็น

โดม สุขวงศ์ นักอนุรักษ์ภาพยนตร์เกียรติคุณ และผู้ค้นพบฟิล์มต้นฉบับ

สภาพฟิล์มที่ถูกค้นพบ เมื่อ พ.ศ. 2524 บริเวณอาคารโรงพิมพ์การรถไฟ ย่านหัวลำโพง ภาพจากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

พิธีรับน้ำอภิเษกเชิญเป็นพระเจ้าแผ่นดิน ณ พระที่นั่งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ ขั้นตอนสำคัญในการบรมราชาภิเษก ภาพจากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับพระมหาพิชัยมงกุฎขึ้นสวมพระเศียร ขั้นตอนพิธีที่ได้รับแบบอย่างมาตามคตินิยมแบบยุโรป ภาพจากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

พิสูจน์อักษร: พรนภัส ชำนาญค้า

อ้างอิง:

• จดหมายข่าวหอภาพยนตร์ ปีที่ 9 ฉบับที่ 51โดยหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)
• รูปถ่ายจากหอภาพยนตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)