“ตอนที่ฉันตัดสินใจเรียนไฟน์อาร์ต ฉันไม่ได้อยากจะเป็นศิลปินเลยด้วยซ้ำ แค่ต้องการทำในสิ่งที่ตัวเองชอบและหลบหนีจากบรรยากาศหดหู่รอบๆ ตัว”

 

โมวานาเล่าถึงจุดเริ่มต้นบนเส้นทางศิลปินอาชีพของตัวเองให้เราฟัง และยังเลยไปถึงเรื่องราวการร่วมงานของเธอกับไทยแลนด์เบียนนาเล่ 2023 ซึ่งในงานนี้ ผลงานของเธอทั้ง ‘Words of Heartbeats VI’ (2020-2021) และ ‘Questioning the Line’ ได้รับเชิญให้จัดแสดงที่หอศิลป์ร่วมสมัยเมืองเชียงราย (CIAM)

 

ก้าวสู่โลกศิลปะ เส้นทางเติบโตเป็นศิลปินเต็มตัวของ โมวานา เฉิน

 

“ฉันสนใจและชื่นชอบศิลปะมาตั้งแต่สมัยเรียนมัธยมปลายที่สิงคโปร์ แต่ก็ตัดสินใจเลือกเรียนต่อด้านแฟชั่นดีไซน์ที่ London College of Fashion หลังเรียนจบ ฉันกลับไปยังฮ่องกงเพื่อทำงานบัญชีให้กับบริษัทของครอบครัวนานถึง 7 ปี ช่วงปี 2003 ขณะที่กำลังเดินอยู่แถวๆ Hong Kong Art Centre แพสชันในงานศิลปะของฉันก็ค่อยๆ ก่อตัวขึ้นอีกครั้ง จึงตัดสินใจสมัครเรียนต่อที่ RMIT (Royal Melbourne Institute of Technology) ที่ฮ่องกง เพื่อสานฝันในวัยเด็กให้เป็นจริง ที่นี่มอบแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานและหล่อหลอมให้ฉันกลายเป็นศิลปินจนถึงทุกวันนี้”

 

 

Measuring Myself, 2004

Courtesy of the Artist

 

ในขณะที่เรียนอยู่ในมหาวิทยาลัย RMIT โมวานามีโอกาสทำโปรเจกต์ชื่อ ‘Measuring Myself’ โดยนำหนังสือจำนวน 139 เล่มจากชั้นวางหนังสือของเธอมาเรียงซ้อนกันให้เท่ากับส่วนสูงของตัวเอง นั่นเป็นครั้งแรกที่เธอสร้างสรรค์ชิ้นงานจากวัสดุที่เกี่ยวข้องกับกระดาษ ซึ่งได้กลายเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ผลงานถักทอกระดาษอันเป็นซิกเนเจอร์ของเธออีกหลายต่อหลายชุดตามมา จนเมื่อถึงปี 2005 เฉินก็จัดแสดงนิทรรศการเดี่ยวครั้งแรกภายใต้ชื่อ ‘Play with Artbooks’ ที่ Hong Kong Art Centre เพื่อโชว์ผลงานชิ้นแรกที่ถักทอจากเศษกระดาษจากหนังสือศิลปะและนิตยสารต่างๆ ซึ่งเธอได้กล่าวถึงแรงบันดาลใจของผลงานชุดนี้ให้ฟังว่า

 

“ตอนที่ย้ายกลับมาฮ่องกงหลังเรียนจบแฟชั่นดีไซน์ใหม่ๆ ฉันสะสมหนังสือศิลปะและนิตยสารแฟชั่นเอาไว้บนชั้นหนังสือเยอะมาก เลยนำมาฉีกเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยแล้วถักเป็นงานประติมากรรมสวมใส่ได้ แล้วก็ใส่เป็นเดรสให้ดูจริงๆ เพื่อสื่อให้เห็นถึงการเชื่อมโยงกันระหว่างตัวเราเองกับหนังสือเหล่านั้น รวมไปถึงการสำรวจตัวตนของตัวเองและความสัมพันธ์กับสังคมรอบตัว”

 

นิทรรศการเดี่ยวครั้งแรกในชีวิตของโมวานาในครั้งนั้นเปิดประตูนำมาซึ่งโอกาสให้เธอรู้จักกับเหล่าภัณฑารักษ์และนักสะสมมากมาย อีกทั้งยังได้ร่วมงานกับแกลเลอรีอีกหลายแห่ง ในที่สุดหญิงสาวก็เติบโตขึ้นเป็นศิลปินเต็มตัว ไม่เพียงเท่านั้น โมวานายังผ่านการอบรมในหลักสูตรการจัดการงานนิทรรศการและภัณฑารักษ์ศึกษาจาก Hong Kong Art School มาอีกด้วย ซึ่งสิ่งนี้เองที่มีผลต่อการสร้างงานของเธอในอนาคต

 

สั่งสมประสบการณ์ในฐานะศิลปิน ผลงานถักทอกระดาษที่โดดเด่น

 

หลังจากเรียนจบเป็นต้นมา เฉินสร้างสรรค์ผลงานหลากหลายอย่างต่อเนื่อง ด้วยการผสานทั้งสื่อศิลปะ การแสดง การจัดวาง และประติมากรรม ผลงานของเธออยู่ในคอลเล็กชันของพิพิธภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงหลายแห่งอย่าง M+ Museum, Hong Kong Heritage Museum และ CHAT (Centre for Heritage, Arts and Textile, Hong Kong) Louis Vuitton และในชุดสะสมของนักสะสมทั่วโลก นอกจากนี้ยังได้รับการจัดแสดงในนิทรรศการกลุ่มและนิทรรศการเดี่ยวทั่วโลกอีกด้วย

 

หนึ่งในผลงานที่โดดเด่นของเธอคือ ‘Travelling into Your Bookshelf’ ผลงานชิ้นนี้เริ่มต้นในปี 2009 สื่อถึงความทรงจำของเธอระหว่างการเดินทางท่องเที่ยวต่างประเทศที่อัดแน่นไปด้วยความท้าทาย แรงบันดาลใจ ความตื่นตาตื่นใจ ทั้งยังเติมเต็มพลังงานดีๆ ให้แก่เธอ โดยเพื่อนๆ ของเธอจากทั่วทุกมุมโลก ไม่ว่าจะเป็นลอนดอน, มิลาน, ไซบีเรีย, เบอร์ลิน, โซล, ฟิลาเดลเฟีย, อิสตันบูล, ยูนนาน และมอสโก ฯลฯ ได้เชื้อเชิญให้โมวานาไปพักกับพวกเขา ซึ่งแต่ละครั้งมีระยะเวลาแตกต่างกันไป ตั้งแต่หนึ่งสัปดาห์ไปจนถึงสามเดือน ในแต่ละสถานที่ โมวานาได้ทำความรู้จักกับผู้คนใหม่ๆ ไปเยือนเมืองต่างๆ ที่ไม่เคยไปมาก่อน เธอได้สัมผัสประสบการณ์ทางภาษาและได้อ่านหนังสือของเพื่อนๆ ที่เธอไปพักด้วยเพื่อทำความรู้จักตัวตนและความทรงจำของพวกเขาเหล่านั้นให้มากยิ่งขึ้น และเธอยังได้นำหนังสือเหล่านั้นมาสร้างสรรค์เป็นผลงานของเธอ

 

“สำหรับฉันโปรเจกต์นี้สื่อถึงมิตรภาพและช่วงเวลาแห่งความสุขของการเชื่อมสัมพันธ์ การอยู่ร่วมกัน และการสานสายใยแห่งไมตรีซึ่งกันและกัน คือในยุคโซเชียลมีเดีย การหาเพื่อนใหม่ๆ นั้นทำได้ง่ายมาก แต่นั่นก็ไม่เหมือนกับการได้มาเจอหน้าคร่าตากันจริงๆ การได้ไปพักในบ้านของเพื่อนๆ ได้สัมผัสถึงช่วงเวลาของการอยู่ร่วมกันและมีโอกาสได้ทำความรู้จักกันและกันอย่างลึกซึ้ง Travelling into Your Bookshelf จึงเป็นชิ้นงานที่ฉันจะทำต่อไปเรื่อยๆ ตลอดชีวิตการเป็นศิลปิน ซึ่งตอนนี้ก็ถักได้ยาวถึง 20 เมตรแล้ว”

 

ส่วนไฮไลต์ผลงานที่ตัวโมวานายอมรับว่าทั้งยากและท้าทายอย่างมากตลอดชีวิตการเป็นศิลปินของเธอจัดแสดงที่ ArtisTree ในฮ่องกง ภายใต้ชื่อ ‘KNITerature’ เนื่องจากต้องใช้เวลานานถึง 2 ปีเต็มในการรวบรวมงานถักจากเจ้าของหนังสือที่เข้าร่วมในโปรเจกต์นี้กว่า 150 คนจากทั่วโลก ซึ่งมีทั้งคนที่ส่งผลงานที่ถักเองเสร็จเรียบร้อยแล้วมาให้ รวมถึงงานที่ถักไปได้ครึ่งหนึ่งหรือยังไม่สมบูรณ์ดี โดยโมวานานำชิ้นงานที่ได้นั้นมาถักต่อแล้วเรียงร้อยเข้าด้วยกัน จนกลายเป็นงานศิลปะจัดวางที่มีความยาวถึง 15 เมตร จัดแสดงบนพื้นที่ขนาดใหญ่ถึง 20,000 ตารางนิ้ว และในคืนเปิดงาน โมวานายังได้เชิญคนที่ร่วมงานสร้างสรรค์นี้ 50 คนมาร่วมโชว์การถักทอผลงานชิ้นนี้ให้ชมกันแบบสดๆ ด้วย ซึ่งหลายๆ คนนั้นเพิ่งเจอกันในงานนี้เป็นครั้งแรก

 

“KNITerature เป็นงานใหญ่ที่สุดที่ฉันเคยทำมาเลย ในงานชิ้นนี้ฉันไม่ได้มีบทบาทในฐานะของศิลปินผู้สร้างสรรค์ผลงานของตัวเองเพียงอย่างเดียว แต่ยังต้องทำหน้าที่เป็นเหมือนภัณฑารักษ์ที่คอยจัดแจงดูแลทุกอย่างของโปรเจกต์นี้ให้สมบูรณ์แบบด้วย แต่ท้ายที่สุดแล้วมันก็คุ้มค่ามากๆ งานถักชิ้นนี้นำพาทุกคนมารวมตัวกันและนำเสนอประสบการณ์ใหม่ๆ ที่น่าตื่นตาให้แก่ผู้ชม” โมวานาเล่าด้วยความภาคภูมิใจ

 

ครั้งแรกกับการแสดงผลงานในประเทศไทย

หนึ่งในศิลปินผู้แสดงผลงานใน ‘ไทยแลนด์เบียนนาเล่ 2023’

 

ผลงานของศิลปินหญิงชาวฮ่องกงในวัย 49 ปีผู้นี้ไม่ได้จัดแสดงแค่ในฮ่องกงเท่านั้น แต่ยังเคยเดินทางไปยังหลายประเทศทั้งยุโรป เอเชีย และออสเตรเลีย โดยในงานมหกรรมศิลปะไทยแลนด์เบียนนาเล่ 2023 ที่กำลังจัดแสดงอยู่ตอนนี้ มีผลงานของเฉินจัดแสดงถึง 2 ชิ้นงาน ชิ้นแรกคือ ‘Words of Heartbeats VI’ (2020-2021) ประติมากรรมที่ถักทอขึ้นจากเศษกระดาษจากแผนที่และพจนานุกรม ซึ่งโมวานาได้รวบรวมจากผู้คนที่ได้พบเจอระหว่างเดินทางท่องโลก

 

ส่วนอีกชิ้นคือ ‘Questioning the Line’ ซีรีส์วิดีโอที่เธอทำงานร่วมกับผู้กำกับภาพ ไทเลอร์ ไวน์เบอร์เกอร์ (Tyler Weinberger) ถ่ายทอดผลงานการแสดงของเธอร่วมกับนักเต้นนาม ฟรานซิสโก บอร์เกส (Francisco Borges) ในชุด Body Container ที่ถักทอจากเศษแผนที่ โดยสะท้อนให้เห็นถึงการสื่อสารกันผ่านอวัจนภาษาระหว่างมนุษย์และธรรมชาติ

 

Words of Heartbeats VI, 2020-2021

Courtesy of the Artist and Flowers Gallery

 

Questioning the line, 2023. Cinematographer Tyler Weinberger.

Courtesy of the Artist and Flowers Gallery

 

“การได้ออกไปจัดแสดงผลงานในเมืองต่างๆ ทั่วโลกนอกเหนือจากในฮ่องกงช่วยเพิ่มโอกาสให้ภัณฑารักษ์ในแต่ละแห่งได้เห็นงานของเราและชักชวนให้ไปแสดงงานด้วย ภัณฑารักษ์ของไทยแลนด์เบียนนาเล่มาเห็นงานของฉันเข้าในงานแสดงศิลปะที่สิงคโปร์แล้วรู้สึกสนใจ จึงเชิญเรามาทำงานนี้ด้วยกัน นี่เลยเป็นครั้งแรกที่ฉันได้มาจัดแสดงงานในประเทศไทยเลยค่ะ”

 

ในมุมมองของโมวานา ธีมงาน ‘The Open World’ หรือ ‘เปิดโลก’ ของไทยแลนด์เบียนนาเล่ในปีนี้มอบโอกาสดีๆ มากมายให้แก่ศิลปินทุกคนที่เข้าร่วมงาน

 

“ฉันชอบธีมคอนเซปต์นี้นะ ไม่ใช่เพราะมันเข้ากับผลงานของฉันที่ทำจากเศษแผนที่เท่านั้น แต่มันยังเปิดพื้นที่ไร้พรมแดนให้แก่ศิลปินท้องถิ่นและต่างชาติให้สามารถทำความรู้จัก สร้างบทสนทนา และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมและไอเดียที่แตกต่างซึ่งกันและกันได้ด้วย แถมยังช่วยเปิดมุมมองให้ทุกคนได้คิดนอกกรอบและเกิดแรงบันดาลใจใหม่ๆ ในการสร้างสรรค์ผลงานด้วย”

 

ที่สำคัญเธอยังเห็นว่าธีมงาน ‘เปิดโลก’ ยังมาพร้อมกับคำถามอันน่าสนใจที่ว่า “เราจะสามารถจินตนาการถึงความเป็นไปได้ของอนาคตที่ดีกว่านี้ได้อีกหรือไม่”

 

“ฉันหวังว่าผลงานของศิลปินทุกคนที่จัดแสดงในไทยแลนด์เบียนนาเล่ 2023 จะสามารถสะท้อนแนวคิดนี้แก่ผู้เข้าชมนิทรรศการทุกคนได้ พร้อมส่งกำลังใจให้ทุกคนใช้ชีวิตต่อไปอย่างมีความหวัง” โมวานาทิ้งท้าย

 

ไทยแลนด์เบียนนาเล่ 2023 จะเปิดให้เข้าชมไปจนถึง 30 เมษายน 2567 ติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับสถานที่จัดแสดงทั่วเชียงราย และรายชื่อของศิลปินที่เข้าร่วมงานได้ที่ www.thailandbiennale.org หรือ Facebook: Thailandbiennale หรือ ดาวน์โหลดไกด์บุ๊กของงานนี้ และถ้าคุณสนใจผลงานของโมวานาหรือศิลปินคนไหน อย่าลืมจัดทริปไปชมกัน

 

Main Photo by Clément Ledermann