เมื่อทราบว่านัดชิงชนะเลิศฟุตบอลยูฟ่ายูโรปาลีกจัดขึ้นที่ ‘บากู’ คำถามแรกในหัวที่โผล่ขึ้นมาคือ “บากูมันอยู่ตรงไหนของโลกนะ”

ครั้นเมื่อทราบว่าบากูคือเมืองหลวงของอาเซอร์ไบจาน สมองน้อยๆ ของผมก็ประมวลผลอยู่นานว่าในชีวิตนี้มีความทรงจำอะไรเกี่ยวกับประเทศนี้บ้าง

สิ่งที่นึกออกคืออาเซอร์ไบจานเป็นหนึ่งในสนามที่ใช้จัดการแข่งขันรถแข่งฟอร์มูลา วัน ส่วนในเกมฟุตบอลแล้ว ทีมชาติของพวกเขาอยู่ในกลุ่มทีมสมันน้อยเคี้ยวง่าย เคี้ยวคล่อง และไม่มีนักเตะระดับสตาร์ให้เป็นที่จดจำมากนัก

ไม่มีอะไรมากหรือน้อยไปกว่านี้

แต่ในช่วงไม่กี่สัปดาห์ที่ผ่านมา โดยเฉพาะนับตั้งแต่เราทราบคู่ชิงชนะเลิศของฟุตบอลโทรฟีน้องเล็กของยุโรป ซึ่งในฤดูกาลนี้มีความพิเศษ เพราะเป็นศึก ‘ลอนดอนดาร์บี’ ระหว่างเชลซีและอาร์เซนอล เรื่องราวของอาเซอร์ไบจานเป็นที่สนใจอย่างมากในสังคมลูกหนังโลก

น่าเสียดายแทนที่มันไม่ใช่ภาพจำที่ดีนัก

เรื่องที่แปดเปื้อนมากที่สุดคือการตัดสินใจไม่เดินทางไปแข่งขันของ เฮนริค มคิตาร์ยาน หนึ่งในเพลย์เมกเกอร์คนสำคัญของทีมปืนใหญ่ ด้วยเหตุผลเรื่องความปลอดภัย เพราะเขาไม่มั่นใจว่าการลงสนามบนแผ่นดินอาเซอร์ไบจานของนักฟุตบอลอาร์เมเนียจะเป็นเรื่องที่ควรกระทำจริงๆ

บาดแผลร้าวลึกของสองชาตินี้อักเสบเข้าขั้นสาหัสจากผลของความเชื่อทางศาสนาที่แตกต่าง

ก่อนจะมีสงครามระหว่างกัน ชาวอาร์เมเนียเคยอาศัยอยู่ในบากูกว่า 250,000 คน แต่ปัจจุบันจำนวนนั้นลดลงเหลือเพียงแค่ 50,000 คนเท่านั้น

มีบันทึกสิ่งที่เกิดขึ้นกับชาวอาร์เมเนียว่าคนแก่ถูกลากออกมาทุบตีกลางถนน บ้างถูกเผาทั้งเป็น บ้างถูกข่มขืน บ้างถูกเปลือยร่างก่อนโยนทิ้งจากหน้าต่างบนแฟลตสูง บ้างถูกชำแหละเป็นชิ้นๆ ทิ้งไว้บนถนน บางชิ้นส่วนของร่างถูกโยนทิ้งลงถังขยะราวกับเป็นขยะชิ้นหนึ่ง

นี่คือความโหดร้ายของมนุษย์ชาวอาเซอร์ไบจานที่มีต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน

สิ่งมีชีวิตที่มีเชื้อสายอาร์เมเนียคือสิ่งต้องห้ามของบากู พวกเขาไม่ต้อนรับแม้จะเป็นวาระพิเศษอย่างเกมนัดชิงชนะเลิศฟุตบอลรายการใหญ่ ที่หากบนหนังสือเดินทางมีคำว่า ‘อาร์เมเนีย’ ปรากฏ ต่อให้เป็นลูกครึ่งไทย-อาร์เมเนีย หรืออังกฤษ-อาร์เมเนีย สิ่งที่จะได้รับในพิธีตรวจคนเข้าเมืองคือคำปฏิเสธ

ล่าสุดกระทั่งแฟนอาร์เซนอลที่สวมเสื้อของมคิตาร์ยานเดินในเมืองบากู ยังถูกเจ้าหน้าที่ตำรวจเรียกให้หยุดแบบไม่มีเหตุผล

นั่นเป็นเหตุผลที่เราพอจะเข้าใจได้ครับว่าทำไมมคิตาร์ยานจึงไม่เชื่อในการยืนยันของทางการอาเซอร์ไบจานที่รับรองความปลอดภัยขั้นสูงสุด

เพราะต่อให้เขาจะลงสนามและกลับอังกฤษได้อย่างปลอดภัย สิ่งที่เกิดขึ้นกับคนชาติเดียวกันนั้นก็ยากจะทำใจให้ลงเล่นบนแผ่นดินที่ป่าเถื่อนแบบนี้อยู่ดี แผ่นดินที่สื่อถูกคุกคามอย่างหนัก แผ่นดินที่ชิงชังเพศทางเลือก และมีผู้นำที่เป็นจอมเผด็จการ

สิ่งที่น่าเสียดายยิ่งกว่านั้นคือการที่แฟนฟุตบอลทั้งเชลซีและอาร์เซนอลจำนวนมากยอมแพ้ที่จะเดินทางมาให้กำลังใจทีมรักของตัวเองในเกมที่มีความสำคัญต่อการ ‘ฟื้นฟู’ สถานภาพของสโมสรที่ต้องการกลับมาทวงความยิ่งใหญ่อีกครั้ง

แต่เหตุผลนั้นไม่ใช่เพราะระยะทาง แม้บากูจะอยู่ไกลสุดกู่ถึงสุดขอบอีกฟากของยุโรปและมีพื้นที่ที่คาบเกี่ยวกับทวีปเอเชีย แต่เป็นเพราะเมืองเล็กๆ แห่งนี้ไม่มีศักยภาพที่จะรองรับการเดินทางของแฟนฟุตบอลจำนวนมากมายมหาศาลได้

สนามบินของพวกเขารองรับนักท่องเที่ยวได้เพียง 15,000 คนต่อวัน และการเดินทางจากลอนดอนไปบากูนั้นอาจต้องใช้เวลาถึง 4 วันสำหรับการเดินทางไป และอีก 4 วันสำหรับการเดินทางกลับ

ใช่ว่าแฟนฟุตบอลเหล่านี้จะไม่รักการผจญภัย แต่ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้น ระยะเวลาในการเดินทางที่ต้องสูญเสีย ผลกระทบของมันมากเกินกว่าที่พวกเขาจะตอบรับเสียงของหัวใจที่อยากไปเชียร์ทีมที่ข้างสนาม

เรื่องนี้เป็นบทเรียนครั้งใหญ่ของยูฟ่าที่ต้องจำใส่ใจให้จงดีถึงเกณฑ์ในการเลือกเมืองที่จะเป็นเจ้าภาพของรายการสำคัญ

อย่างไรก็ดี หากเราเลือกมองอีกด้านของนัดชิงชนะเลิศเกมนี้ ผมเชื่อว่ามันก็มีสิ่งสวยงามอยู่บ้างนะครับ

อาเซอร์ไบจานเป็นประเทศที่รุ่มรวยด้วยทองคำดำ บ้านเมืองเขาพัฒนาและเจริญอย่างรวดเร็วในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โครงการก่อสร้างมีให้เห็นทั่วทุกมุมถนนในบากู ตึกสูงตระหง่านผุดขึ้นมากมาย เป็นเมืองที่ดูมีความศิวิไลซ์อยู่ในตัว

แต่พวกเขาไม่ได้รุ่มรวยด้วยเงินตราเพียงอย่างเดียว ในเชิงประวัติศาสตร์ก็มีไม่น้อย

เขตเมืองเก่าของพวกเขาราวกับถูกหยุดเวลาไว้ตั้งแต่ศตวรรษที่ 12 เสียงเล่าลือจากเหล่าแฟนบอลอาร์เซนอลและเชลซี เหล่าวีรบุรุษที่บุกพิชิตบากูบ่งบอกว่าพวกเขาประทับใจกับเมืองแสนเสน่ห์แห่งนี้ไม่น้อย

การเดินทางจากลอนดอนเพื่อมาบากู กับระยะทางกว่า 2,899 ไมล์ บ้างก็มาผ่านตุรกี บ้างก็เดินทางผ่านยูเครน รัสเซีย จอร์เจีย เบลารุส หรือบางคนอาจยากและพิสดารกว่านั้น ก็เป็นเรื่องราวการผจญภัยที่ยิ่งใหญ่ที่แน่นอนว่าต้องใช้ทุนรอนมากมาย ทั้งยังต้องใช้ความกล้าหาญ ความเสียสละ และความอดทนมากมายมหาศาล

เรื่องราวและเรื่องเล่าไม่ว่าดีหรือเลว ผู้คนในเมืองที่เป็นมิตร หรือโรงแรมจอมเจ้าเล่ห์ที่ยกเลิกการจองแล้วไล่ให้ไปหาที่นอนที่อื่น ทุกสิ่งที่เกิดขึ้นในบากูคือตำนาน

ในเชิงของสโมสร ผลแพ้ชนะในเกมนี้มีความสำคัญต่ออนาคตของทั้งเชลซีและอาร์เซนอลในอีกหลายปีข้างหน้า ในช่วงเวลาที่พวกเขาจำเป็นต้องฟื้นฟูตัวเองใหม่

กับเชลซี ความจืดจางระหว่างพวกเขากับเจ้าของสโมสร โรมัน อบราโมวิช ที่ถูกกีดกันจากทางการไม่ให้เข้าประเทศ (อันเป็นผลจากกรณีความขัดแย้งระหว่างอังกฤษและรัสเซีย) ทำให้อนาคตของพวกเขาลุ่มๆ ดอนๆ ซ้ำร้ายยังถูกตัดแข้งตัดขาด้วยการลงโทษห้ามซื้อผู้เล่นใหม่เป็นเวลา 2 รอบตลาดการซื้อขาย หรือ 1 ปี

สิ่งที่เกิดขึ้นนี้ทำร้ายมหาอำนาจลูกหนังยุคมิลเลนเนียมอย่างร้ายกาจ

แชมป์ยูโรปาลีกจึงเป็นสิ่งที่จะเยียวยาและช่วยรักษาสถานะของพวกเขาในฐานะ Winning Team และยังช่วยรักษา ‘ความหวัง’ ของสโมสร ของแฟนบอล และของนักฟุตบอลให้คงอยู่ อย่างน้อยก็ในยามยากลำบากเช่นนี้

กับอาร์เซนอล พวกเขาตกต่ำลงอย่างมากในช่วงหลายปีที่ผ่านมา และอยู่ในช่วงของความพยายามจะกลับไปยืนที่เก่าภายใต้การนำของกุนซือคนใหม่อย่าง อูไน เอเมรี

แต่งานนั้นยากลำบาก เมื่อการขับเคี่ยวของพรีเมียร์ลีกร้อนแรง และดีที่สุดที่พวกเขาทำได้คือการจบฤดูกาลด้วยการเป็นทีมอันดับที่ 5 เท่านั้น ระยะห่างระหว่างพวกเขากับแชมป์อย่างแมนเชสเตอร์ ซิตี้ อยู่ไกลกันถึง 28 คะแนน

เพียงแต่สิ่งที่สำคัญกว่าคือการไม่ได้ไปแชมเปียนส์​ลีก ซึ่งจะมีผลต่อเรื่องของการทำทีมในอนาคต เพราะนโยบายของ สแตน โครเอนเก เจ้าของสโมสร คือการ ‘ใช้เท่าที่มี’ หากอาร์เซนอลไม่ได้เล่นในเวทีใหญ่ของยุโรป พวกเขาจะขาดแคลนรายได้จำนวนมหาศาลที่จะถูกนำมาใช้เป็นทุนรอนต่อยอดในการซื้อผู้เล่น

การชนะยูโรปาลีกเพื่อคว้าตั๋วไปแชมเปียนส์ลีกจึงมีความหมาย

90 นาทีที่สนามโอลิมปิกสเตเดียมในเมืองบากูยังเป็นเกมเพื่อบอกลาของใครหลายคนด้วยเช่นกัน

อย่างน้อยๆ ปีเตอร์ เช็ก ยอดนายทวารระดับตำนานจะลงสนามเป็นเกมสุดท้ายในชีวิต และเหมือนถูกลิขิตมาว่าเขาจะต้องเป็นผู้พิทักษ์ให้อาร์เซนอลในการลงสนามพบกับทีมเก่าที่เป็นรักตลอดไปของเขาอย่างเชลซี

ขณะที่ เมาริซิโอ ซาร์รี ก็หวังจะคว้าแชมป์สักรายการให้ได้กับเชลซี ท่ามกลางกระแสข่าวลือว่าเขากำลังจะกลับไปบ้านเกิดที่เข้าใจเขามากกว่าและเป็นทีมที่ใหญ่กว่าอย่างยูเวนตุสด้วย

แฟนสิงห์บลูส์ที่รัก เอเดน อาซาร์ ก็ต้องเฝ้าติดตามดูยอดตัวทำเกมฉบับกระเป๋ารายนี้อย่าได้กะพริบตา

มันมีความเป็นไปได้ว่าจะเป็นโอกาสสุดท้ายที่เขาจะลงสนามในสีเสื้อของเชลซี และสำหรับนักเตะอย่างอาซาร์ หากเขาตั้งใจที่จะลงสนามเพื่อพิชิตเกมไหนแล้ว น้อยครั้งที่เขาจะทำไม่ได้ และแชมป์รายการนี้อาจเป็นของขวัญชิ้นสุดท้ายในวันอำลาของเขากับเชลซีที่ดีที่สุดด้วย

นี่คือสิ่งที่ถูกคาดว่าจะเกิดขึ้นในบากูในเกมนัดชิงชนะเลิศที่อื้อฉาวเพราะเรื่องนอกสนาม แต่ในสนามน่าจะเป็นเกมฟุตบอลที่งดงามเหมือนที่มันควรจะเป็น

พิสูจน์อักษร: ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์