Black Lake สตาร์ทอัพผู้ปฏิวัติโรงงานจีน ที่พบว่าความเข้าใจ ‘คอขวด’ สำคัญกว่าเทคโนโลยี

ในโลกของอุตสาหกรรมการผลิตสมัยใหม่ ชื่อของ Black Lake คือสัญลักษณ์ของการปฏิวัติที่เกิดขึ้นจากฐานราก นี่คือสตาร์ทอัพ AI สัญชาติจีนอายุเพียงสิบปี ที่มีมูลค่าสูงถึง 15,000 ล้านบาท และได้รับความไว้วางใจจากโรงงานกว่า 32,000 แห่งทั่วจีนและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในฐานะ ‘ระบบประสาทดิจิทัล’ ที่ขับเคลื่อนสายการผลิต

จาก Big Idea สู่ความล้มเหลวมูลค่าหลายล้าน

เรื่องราวของ Black Lake เริ่มต้นในปี 2015 ท่ามกลางแคมเปญดึงดูดผู้มีความสามารถกลับประเทศของรัฐบาลจีน Yuxiang Zhou และทีมผู้ก่อตั้ง พกพาความฝันระดับซิลิคอนวัลเลย์กลับมายังปักกิ่ง

พวกเขาตั้งเป้าหมายที่จะสร้าง ‘Palantir for China’ แพลตฟอร์ม Big Data อัจฉริยะที่จะปลดล็อกข้อมูลมหาศาลให้กับองค์กรขนาดใหญ่ แต่ความฝันนั้นต้องพังทลายเมื่อได้พบกับความจริงของภาคการผลิตจีน โรงงานนับล้านแห่งในเวลานั้นยังคงขับเคลื่อนด้วยกระดาษและไฟล์ Excel ไม่มีโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลใดๆ ที่พร้อมให้ AI ทำงาน

ความล้มเหลวครั้งนี้ไม่ใช่เพราะเทคโนโลยีไม่ดี แต่เพราะเทคโนโลยีของพวกเขาล้ำหน้าเกินกว่าความเป็นจริงไปหลายก้าวต่างหาก

การปฏิวัติเริ่มต้นที่ ‘หน้างาน’ ไม่ใช่ห้องแล็บ

ก่อนจะยอมแพ้ พวกเขาตัดสินใจละทิ้งแนวคิด Big Data และใช้เวลา 2 เดือนสุดท้ายในจีนเพื่อค้นหา ‘ปัญหาที่แท้จริง’ ที่ขัดขวางการเติบโตของมหาอำนาจการผลิตนี้ 

ในอดีต โรงงานจีนรับจ้างผลิตของเหมือนกันทีละมากๆ (Mass Production) แต่ปัจจุบัน ตลาดออนไลน์ที่เติบโตอย่างก้าวกระโดดต้องการ ‘การผลิตแบบยืดหยุ่นสูง’ (Agile Manufacturing) คือผลิตของหลากหลายแบบในปริมาณน้อยลง

แม้การผลิตแบบใหม่จะให้กำไรสูงขึ้น แต่โรงงานกลับต้องหยุดเครื่องจักรนานถึง 6 ชั่วโมงเพื่อเปลี่ยนแม่พิมพ์ ไม่ใช่เพราะเครื่องจักรช้า แต่เพราะกระบวนการทั้งหมดขึ้นอยู่กับการโทรศัพท์หรือเดินตามตัวคนงาน ความล่าช้าในการสื่อสารที่ดูเหมือนเป็นเรื่องเล็กนี้เอง คือคอขวดมหาศาลที่ฉุดรั้งประสิทธิภาพของอุตสาหกรรมจีนทั้งระบบ

จุดกำเนิด ‘ระบบประสาทดิจิทัล’ สำหรับสายการผลิต

พวกเขาสังเกตว่าคนงานหนุ่มสาวในโรงงานต่างเป็น Tech-Savvy และยอมเก็บเงินเพื่อซื้อสมาร์ทโฟนที่ดีที่สุด จึงเกิดแนวคิดในการสร้างแอปพลิเคชันบนคลาวด์ โดยใช้โทรศัพท์ของคนงานเป็นเครื่องมือสื่อสารแทนที่สมองมนุษย์

แทนที่จะต้องโทรตาม แอปจะทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางเชื่อมโยงทุกแผนกเข้าด้วยกัน เมื่องานหนึ่งเสร็จ ระบบจะส่งสัญญาณแจ้งเตือนไปยังผู้ที่เกี่ยวข้องทันที  มันเปลี่ยนการทำงานที่อาศัยคำสั่งและความจำของคน ไปสู่การทำงานที่ขับเคลื่อนด้วย ‘ข้อมูล’ แบบเรียลไทม์

เมื่อนักลงทุนตระหนักถึงกุญแจสำคัญของอุตสาหกรรมโฉมใหม่

จากบทเรียนราคาแพงครั้งแรก พวกเขาตัดสินใจไม่ระดมทุน แต่ใช้วิธีการพัฒนาแบบ Agile ที่สุด ผู้ก่อตั้ง 3 คนนำต้นแบบไปทดสอบที่โรงงานในตอนกลางวัน และกลับมาเขียนโค้ดแก้ไขในตอนกลางคืน

ในปี 2018 เมื่อลูกค้า 25 รายแรกยอมจ่ายเงิน เรื่องราวได้ไปถึงหูของ Bob Xu นักลงทุนคนแรกที่พวกเขาเคยคืนเงิน 80% ให้ ครั้งนี้ Bob Xu ไม่เพียงคืนเงินก้อนนั้น แต่ยังเพิ่มทุนมหาศาลให้อีกเกือบ 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เพราะตระหนักว่า Black Lake ได้ค้นพบ ได้ค้นพบ ‘กุญแจสำคัญ’ ที่จะปลดล็อกการปฏิวัติอุตสาหกรรมจีนแล้ว

การที่นักลงทุนระดับโลกอย่าง Bertelsmann, GGV, GSR และ Temasek ร่วมวงในรอบต่อๆ มา  คือการติดปีกที่ส่งให้ Black Lake ทะยานสู่มูลค่า 1.5 หมื่นล้านบาท และเป็นบทพิสูจน์ว่านี่ไม่ใช่แค่แอป แต่เป็นโครงสร้างพื้นฐานใหม่ของภาคการผลิตสมัยใหม่

โอกาสและความร่วมมือในประเทศไทย

ผู้ก่อตั้ง Black Lake มองว่าประเทศไทยมีศักยภาพสูงยิ่ง เพราะไทยมีวัฒนธรรมอุตสาหกรรมที่ยาวนานและผู้บริหารที่มีความเป็นผู้ใหญ่ซึ่งกำลังมองหาการเปลี่ยนผ่านสู่ดิจิทัลและ AI อย่างจริงจัง 

ในขณะที่โรงงานไทยบางแห่งมีระบบอัตโนมัติที่ทันสมัยกว่าจีน  แต่ก็อาจกำลังเผชิญ ‘คอขวด’ ที่มองไม่เห็นเช่นเดียวกับที่จีนเคยเผชิญ นี่คือโอกาสที่ไทยจะก้าวกระโดด โดยใช้โมเดลการปฏิวัติจากฐานรากที่ Black Lake ได้พิสูจน์แล้ว

Black Lake คือบทเรียนสำคัญของคนทำธุรกิจยุคใหม่ว่า อย่าเริ่มจากเทคโนโลยี แต่จงเริ่มจากปัญหาที่แท้จริง

หากอยากรู้ว่าโรงงานต้องการอะไร จงไปอยู่กับสายการผลิตจริง ฟังให้มากพอ และสร้างสิ่งที่ตอบโจทย์เขาจริง เพราะ AI จะมีความหมายก็ต่อเมื่อมันแก้ปัญหาบางอย่างได้จริง และไม่ได้เริ่มต้นจากความล้ำ แต่จากความเข้าใจ